جايگاه تفكر خلاق در آموزش مهندسي ايران

Creative thinking development in engineering students

تعاريف مختلفي براي خلاقيت ارايه شده است، ولي نظر غالب خلاقيت را توليد چيزي مي‌داند كه هم بديع و هم با ارزش باشد و اين در واقع، هدف اصلي مهندسان در طراحي يا همان اوج فعاليتهاي مهندسي است. پژوهشها نشان داده است كه خلاقيت به‌مواردي چون سن، معلومات و هوش فرد بستگي زيادي ندارد و همه مي‌توانند خلاق باشند، به شرط آنكه شرايط موجود باشد و افراد نيز به اين امر باور داشته باشند. بديهي است كه در مسير يك فرايند خلاق موانعي نيز ممكن است وجود داشته باشد. تاكيد آموزش سنتي بيش از همه بر توسعه تفكر همگرا يا نقاد در فراگيران است. در اثر تحولي كه در روشهاي ياددهي ـ يادگيري در چند دهه اخير صورت گرفته، توسعه تفكر واگرا يا خلاق در فراگيران به‌تدريج اهميت بيشتري يافته است. بررسيها نشان مي‌دهد كه در آموزش مهندسي ايران بيشتر بر تفكر نقاد تاكيد مي شود و توسعه تفكر خلاق در دانشجويان اهميت كمتري دارد. اين در حالي است كه تفكر خلاق نقش انكارناپذيري در طراحي مهندسي، كه اوج فعاليتهاي مهندسان است، دارد. در اين مقاله ضمن مرور برداشتهاي مختلفي كه از خلاقيت فردي و گروهي وجود دارد، با درنظر گرفتن تجربه هاي نوين جهاني در زمينه فرايند ياددهي ـ يادگيري، پيشنهادهايي براي توجه بيشتر به تفكر خلاق در آموزش مهندسي ايران و همچنين، روشهايي براي برانگيختن خلاقيت در دانشجويان مهندسي كشور ارايه شده است.

What is creativity? Who is considered a creative person? Can creativity be learned? What is the role of creativity in engineering profession? These are some questions that often come to mind. Different definitions have been proposed for creativity, but most of them consider creativity as development of something new and valuable. This in fact is the main goal of engineering design, which is the fruit of engineering practice. Extensive researches show that creativity does have not strong ties with one’s age, knowledge, and intelligence but on the proper environment and willingness of an individual to become creative. In Iran, engineering education emphasizes critical thinking and pays less attention to creative thinking. In this paper, after reviewing different schools of thought on personal and group creativity, a couple of guidelines for development of creative thinking in engineering students are presented.