كيفيت علوفه 25 گونه مهم مرتعي در مراتع ييلاقي حوزه آبخيز نازلو چاي اروميه

Forage quality of 25 important species from summer rangelands of Nazlo Chai Basin in Urmia

آگاهي از اينكه علوفه مراتع در طول فصل چرا، جوابگوي نياز روزانه واحد دامي چراكننده در مرتع خواهد بود يا خير، يكي از عوامل موثر در تعادل دام و مرتع مي‌باشد. به‌ همين منظور، از 25 گونه گياهي مورد چراي دام در دو مرحله رشد (گلدهي و بذردهي) طي دو سال نمونه‌برداري شد. در هر مرحله، 3 نمونه و براي هر نمونه 5 پايه گياهي قطع شد و مقادير پروتيين‌خام (CP)، ماده خشك قابل هضم (DMD) و انرژي متابوليسمي (ME) آنها به‌منظور اطلاع از حد بحراني‌شان براي تامين نياز روزانه واحد دامي چراكننده در مراتع منطقه محاسبه شد. به‌منظور تجزيه و تحليل داده‌ها، از تجزيه واريانس مركب در سال و به‌منظور مشاهده منابع تغييرات درون گروهي، از آزمون دانكن استفاده شد. بر مبناي نتايج حاصل، ميانگين مقادير پروتيين‌خام در واحد وزن پوشش گياهي در مرحله گلدهي و بذردهي به‌ترتيب عبارتند از؛ 55/11 و 02/9 درصد كه در هر دو مرحله بيشتر از حد بحراني آن (7 درصد) براي نياز نگهداري يك واحد دامي مي‌باشد. ميانگين مقادير هضم‌پذيري مراحل مختلف رشد به‌ترتيب عبارتند از؛ 86/59 و 55/54 درصد كه مقادير آنها در هر دو مرحله از مطلوبيت خوبي برخوردار است و بيشتر از حد بحراني آن (50 درصد) براي نياز نگهداري واحد دامي است. ميانگين مقادير انرژي متابوليسمي در مراحل مختلف رشد عبارتند از؛ 18/8 و 27/7 مگاژول بر كيلوگرم ماده خشك كه در مرحله گلدهي بيشتر و در مرحله بذردهي كمتر از مقدار حد بحراني آن (8 مگاژول) براي نياز نگهداري يك واحد دامي است. بيشترين مقدار پروتيين خام (33/11 درصد)، هضم‌پذيري (14/60 درصد) و انرژي متابوليسمي (22/8 مگاژول بر كيلوگرم ماده خشك) متعلق به فورب‌ها و كمترين مقدار پروتيين خام (65/8 درصد)، هضم‌پذيري (75/52 درصد) و انرژي متابوليسمي (97/6 مگاژول بر كيلوگرم ماده خشك) متعلق به گراسها مي‌باشد. بوته‌ايها از نظر مقادير يادشده حالت بينابيني دارند و شامل 34/10درصد پروتيين‌خام، 72/56 درصد هضم‌پذيري و 64/7 مگاژول انرژي متابوليسمي مي‌باشد. نتايج و مباحث ارايه شده، به‌عنوان اطلاعات پايه براي مديريت دام و مرتع منطقه و رويشگاههاي مشابه آن در سطح كشور و تامين بخشي از اطلاعات مربوط به طبقه‌بندي كيفيت علوفه و روشهاي تعيين وضعيت، ظرفيت و گرايش مراتع مي‌باشد.

Knowing that if the forage supply during grazing periods in a rangelands is sufficient for daily requirements of animal units, is one of the important factors affecting the balance between forage supply and livestock requirements in rangelands. In this regard, a study was performed and 25 range species were sampled at two growth stages (flowering and seeding) during two years. At each stage, 3 samples were collected and for each sample 5 stands were cut, and amount of crude protein (CP), dry matter digestibility (DMD) and metabolisable energy (ME) were measured in the samples in order to know the extent of critical level for daily requirements of animal units in the rangelands of Nazlo Chai Basin. For statistical analysis of the data, GLM test was applied to compare the measured factors in two years, and the sources of variations within groups were determined by Duncan test. According to the obtained results, the average amount of crud protein per unit of vegetation cover at both flowering and seeding stages was 11.5 and 9.02 percent, respectively, and these amounts were higher than critical amount of crude protein (7 percent) for maintenance requirement of one animal unit. Average amounts of forage digestibility at the growth stages were %59.86 and %54.55 respectively, and these amounts were higher than the critical amount of 50% for this factor in order to supply maintenance requirement of one animal unit. Average amount of metabolisable energy at the growth stages were 8.18 and 7.27 Mj/Kg DM which was higher at flowering stage, and lower at seeding stage than the critical amount of metabolisable energy (8MJ) for supplying maintenance requirement of one animal unit. The highest amount of crude protein (%11.33), digestibility (%60.14) and metabolisable energy (8.22Mj/Kg DM) were related to forbs, and the lowest amount of these parameters were %8.64, %52.75 and 6.97(Mj/Kg DM), respectively for crud protein, digestibility and metabolisable energy, related to grass species. Also, shrubby species contained intermediate amount of investigated forage quality factors, and the measured amounts of crude protein, digestibility and metabolisable energy in these species were %10.34, %56.72 and 7.64 (Mj/Kg DM), respectively. The results of this study are provided as basic information for the management of livestock and rangelands in the studied area and similar regions all around the country. Also this information can be useful for classification of forge quality and the methods for determination of condition, grazing capacity and trend of the rangelands.