بررسي تغييرات تنوع گونه‌اي پوشش گياهي سرپا و بانك بذر خاك در عرصه‌ي قرق و چراشده در مراتع ماهور ممسني استان فارس

Species diversity changes of standing vegetation and soil seed bank in exclosure and grazing area (Case study: Mahoor Mamasani Rangelands, Fars Province)

ارزيابي تنوع زيستي به‌دليل درك ساختار اكوسيستم، كاركرد و سير تحول آن، حفظ ذخاير توارثي، بررسي و مهار تغييرات محيطي از اهميت زيادي برخوردار است. آگاهي از اثرهاي چراي دام بر ساختار و تغييراتي كه در اثر چراي دام در پوشش گياهي سرپا و بانك بذر خاك اكوسيستمهاي مربوطه به وجود مي‌آيد، ضروريست. اين تحقيق با چنين نگرشي و به‌منظور مقايسه‌ي شاخصهاي تنوع و غناي پوشش گياهي سرپا و بانك بذر خاك در دو منطقه‌ي قرق و چراشده در منطقه ماهور ممسني انجام شد. براي اين منظور در دو منطقه‌ي قرق و چراشده، اندازه‌گيري درصد پوشش گياهي در پلاتهاي يك مترمربعي و نمونه‌گيري بانك بذر خاك در دو ژرفاي صفر تا 5 و 10-5 سانتي‌متري از سطح خاك انجام شد. داده‌هاي پوشش گياهي سرپا و بانك بذر خاك براي ارزيابي پاسخ شاخصهاي تنوع و غناي گونه‌هاي گياهي پوشش گياهي سرپا و بانك بذر خاك به چراي دام مورد تجزيه و تحليل قرار گرفتند. همچنين براي ارزيابي اثرهاي چراي دام بر كل پوشش گياهي سرپا و بانك بذر خاك از آناليزهاي چندمتغيره استفاده گرديد. نتايج نشان داد كه قرق و چراي دام اثر معني‌داري بر شاخصهاي تنوع و غناي گونه‌اي دارد. منطقه‌ي قرق از نظر كليه شاخصهاي تنوع و غناي گونه‌اي در پوشش گياهي سرپا و بانك بذر خاك بيشترين مقدار را به خود اختصاص داده و منطقه‌ي چراشده كمترين مقدار را دارا مي‌باشد. همچنين تنوع و غناي پوشش گياهي سرپا به‌طور معني‌داري بيشتر از بانك بذر خاك است. با توجه به آسيب ديدن برخي شاخصهاي تنوع گونه‌اي پوشش گياهي و بانك بذر خاك در اثر چراي دام، اصـلاح روشهاي بهره‌برداري و مديريت مراتع منطقه به‌منظور احيا پوشش گياهي توصيه مي‌گردد.

Biodiversity assessment is important for better understanding of ecosystem structure and function, gene bank conservation and evaluating and controlling environmental changes. Knowledge of the effect of grazing on standing vegetation structure and soil seed bank is essential for better management. This research was conducted to compare the diversity and richness indices under exclosure and grazing in Mahoor Mamasani rangelands. Sampling of standing vegetation and soil seed bank was carried out in these two areas. Canopy cover percentage was measured in plots of 1m2 and soil seed bank samples were taken from two depths (0-5 and 5-10). Standing vegetation and soil seed bank data were analyzed to evaluate the response of individual species diversity and richness indices and soil seed bank to grazing. Also, multivariate analyses were applied to assess the response of plant communities in both standing vegetation and soil seed bank. Results showed that grazing and exclosure affected species diversity and richness indices, significantly. Exclosure area showed the highest species richness and diversity while the lowest was recorded for grazing area. Also, aboveground vegetation significantly had greater species richness and diversity. Due to the damage of some standing vegetation and soil seed bank indices of biodiversity under overgrazing, it is recommended to make some changes in current rangeland management and utilization in order to restore vegetation.