بررسي تطبيقي اوضاع اقتصادي- اجتماعي شهرهاي نيشابور و تربت جام در دوره تيموريان

A Comparative Study of Neyshabour and Torbat e Jamʹʹs Economic and Social Condition in the Timurids Period

تيمورگوركاني و فرزندانش به آباداني شهرها اهميت مي دادند و به خلق آثار ماندگار و باشكوه بسياري پرداختند. در حالي كه توجه تيموريان به عمران برخي از شهرها نسبتاً خوب بود، اما در نواحي ديگر به اندازه كافي در اين خصوص رسيدگي نمي شد. پس از مرگ تيمور، تاخت و تازهاي اميرزاده گان و تركان قراقويونلو و آق قويونلو ثبات سياسي را در ايران از بين برد. دستگاه تيموري كه به دور از ظلم و ستم نبودند آثار مخربي بر زندگي اجتماعي مردم بويژه در سرزمين خراسان بر جاي گذاردند. اما در اوقات آرام و به دور از نبرد، برخي از مناطق كوچك، مانند تربت جام در خراسان، مورد توجه خاص تيموريان قرار گرفت و از رشد اقتصادي خوبي برخوردار گشت و اوضاع اجتماعي اين منطقه نيز تا حدودي بهتر شد. ولي در مقابل، شهر نيشابور كه از تربت جام بزرگتر و معروف تر بود، كمتر مورد توجه امراي تيموري قرار گرفت. بنابراين رشد اقتصادي و اجتماعي نيشابور، به خصوص با وقوع دو زلزله، نسبت به پيشرفت اقتصادي و وضعيت اجتماعي تربت جام، نامناسب تر بود. آثار عدم وجود ثبات سياسي پس از مرگ تيمور، ظلم امرا بر رعايا، اقدامات عام المنفعه تيموريان و توانمندي ها و ويژگي هاي جغرافياي منطقه اي در وضعيت اقتصادي و اجتماعي دو شهر نيشابور و تربت جام در قرون نهم و دهم قمري، از دلايل بررسي تطبيقي اين دو ناحيه به حساب مي آيند. در اين تحقيق، سعي شده است كه از روش تاريخي و همچنين در بخش آثار تاريخي به جاي مانده از دوره تيموريان، از روش ميداني استفاده شود.

Teymour Goorkani and his scions were paying great attention to the prosperity of the cities and built long-standing and sumptuous relics. Although they paid greater attention to the prosperity of some cities, other areas were not regarded that much. After Timor’s death, attacks of the rulersʹ descendants and Ghara-ghoyonlo and Agh-ghoyonlo Turks destroyed the political stability of Iranʹs government. Timori’s Ruling System who was oppressive at times left a harmful effect on peopleʹs social life, especially in Khorasan area. But in times of peace and solace, some of the small areas, such as Torbat e Jam in Khorasan was given special consideration by the Timurids and benefited from good economic growth. The social conditions of this region also improved concomitantly. However, Neyshabour which was larger and more important than Torbat e Jam received less attention by Timorisʹ rulers. Due to the occurrence of two earthquakes, Neyshabourʹs economic and social growth was lesser than that of Torbat e Jam. Among the reasons for the choice of this comparative study between Neyshabour and Torbat e Jam are: lack of political stability after Timorʹs death, rulerʹs oppressing the people, public utility measures taken by the Timurdis, Neyshabour and Torbat e Jam abilities and features in economic and social conditions in 9th and 10th centuries. The methods used in this study are Historical and field, which the latter one is used for the examination of historical relics in Timurids era.