جستاري بر رويكردهاي چند پارادايمي و فراپارادايمي (چند/ فراپارادايمي) در مطالعات سازماني

Multi Paradigm and Meta Paradigm Approaches in Organization Studies

پس از انتشار اثر ماندگار تامس كوون "ساختار انقلاب‎هاي علمي" كه ديدگاه هاي خطي و انباشتي به علم را به چالش مي‎كشيد، مفهوم "پارادايم" بارها در علوم اجتماعي به كارگرفته شد و به ويژه با كتاب "پارادايم‎هاي جامعه‎شناسي در نظريه سازمان" در مطالعات سازماني نيز اقبالي گسترده يافت. در نوشتار پيش رو پاسخ به اين پرسش جستجو مي‎شود كه آيا در مطالعات سازماني مي‎توان از رويكردهاي چند/فرا پارادايمي بهره گرفت يا آنها را بايستي بيشتر سودايي ناشدني‎ دانست. در اين پژوهش نخست به واكاوي مفهوم پارادايم و ديدگاه هاي گوناگون آن پرداخته مي‎شود كه مفهوم ناهمسنگي پارادايم‎ها در آن نقش پررنگي دارد و سپس امكان گفتگوي پارادايم‎ها در مطالعات سازماني بررسي مي‎شود. رويكرد پژوهش توصيفي- تطبيقي است و با ژرف‎كاوي پژوهش‎هاي پيشين درباره پارادايم‎هاي مطالعات سازماني پي گرفته مي‎شود. در پايان نشان داده مي‎شود كه يكي از دشواري‎هاي بحث درباره پارادايم‎ها و به ويژه رويكرد چند/فراپارادايمي، كاربست نادقيق مفهوم پارادايم است و گنگي آن با پيش چشم داشتن زمينه كاربرد تا اندازه زيادي كاسته مي‎شود. همچنين نتيجه مي‎گيريم رويكرد چند/فراپارادايمي مفهومي ناسازنما ست كه ويژگي اساسي پارادايم‎ها را ناديده مي‎گيرد و نمي‎توان هم‎زمان از چند پارادايم در بررسي پديده‎هاي سازماني بهره گرفت.

Following Kuhnʹs seminal work, "the structure of scientific revolution", challenging linear and accumulative approaches to science, paradigm concept has been widely used in social science, and became popularized in organization studies with Burrell and Morganʹs "Sociological paradigm in organization theory". In this article, possibility of multi/meta paradigm approach in organization studies is examined. Having reviewed the concept of paradigm and the different perspectives on paradigms including paradigm incommensurability, the possibility of dialogue between different paradigms, i.e. multi/meta paradigm approach, is studied. The enquiry is comparative-descriptive and critically scrutinizes previous writings in the area. Eventually, it would be illustrated that a major problem in the literature on paradigm is the loose application of the term as far as its concept is concerned. Taking into account the context of application, the vagueness of the concept can be reduced. Furthermore, multi/meta paradigm approach is paradoxical and ignores the essential characteristic of paradigm. Accordingly, organizational phenomena cannot be analyzed through multiple paradigms simultaneously.