بررسي تحليلي سيماي پيامبران و امامان(ع) در شعر غنايي دوره ساماني

An Analytical Study on the Portraits of Prophets and Imams in the Lyric Poetry of Samanid Period

ادبيات دوران حكومت ساماني(287-385ه.ق) نخستين جلوه‌هاي ادب پارسي را در بردارد. يكي از مهم‌ترين ويژگي‌هاي سبكي شعر غنايي اين دوره، يادآوري از نام شخصيت‌هاي ديني در انواع شعرهاست. ثبت اين تلميح‌ها و منقبت‌هاي ديني و تحليل تاثير زمينه‌هاي سبكي و سياسي در نوع استفاده شاعران از آن‌ها، مساله‌اي است كه تا كنون بطور كامل به آن توجه نشده است. در كتاب‌هاي سبك‌شناسي و تاثير قرآن و حديث نيز به سبب اعتماد به فهرست اعلام ديوان‌ها كه غالباً ناقص يا دچار اشتباه بوده‌اند و هم‌چنين عدم بررسي تمام ابيات مانده از اين دوره، نتايجي ارايه شده كه چندان كامل يا صحيح نيست. در اين مقاله سعي شده با بررسي تمام ابيات غنايي بازمانده از اين دوره؛ يعني 3775 بيت، از شاعراني كه تمام و يا قسمت اعظم شاعري خود را در دوران حكومت ساماني گذرانده‌اند، ميزان و چگونگي حضور مفاهيم مربوط به شخصيت‌هاي ديني در شعر اين دوره بررسي و توجه بيش‌تر به شخصيت‌هاي سامي در شعر غنايي،برخلاف شعر حماسي،‌تحليل شود و در پايان به نقش هريك از اين مفاهيم در تحوّل و رونق انواع غنايي چون مدح، تغزّل،‌ وصف و... اشاره شود.

Persian lyric poetry in its long history has profited from diverse themes in all its different styles. One of these themes which has promoted the Persian poetry is the story of religious personalities. In the present essay, this important poetical theme is studied in Samanid period (819–999), the first era of Persian poetry. More than 3775 lines of verses, written by poets who lived in this period, are studied. The results are analyzed to answer questions such as the presence of Iranian and non-Iranian personalities, the attention paid to each of prophets or the Shiite Imams and the role of these themes in the promotion of each genre of Persian lyric, descriptive or panegyric poetry.