رويكرد نشانه- معناشناختي فرآيند مربّع معنايي به مربّع تنشي در حكايت دقوقي مثنوي

A Semiotic Approach to Daghughi Tale of Mathnavi (from semiotic square to tension square)

نشانه- معناشناسي به عنوان يكي از شيوه هاي نقد ادبي نو، در قالب فرآيندها و در ابعاد مختلفي مطرح مي شود كه يكي از آن ها، فرآيند تنشي است. در فرآيند تنشي، بين عناصر نشانه- معنايي، رابطه‌اي به وجود مي آيد كه معنا از كم رنگ ترين تا پُر رنگ ترين شكل آن، در نوسان است. بر اين اساس، در جريان فعّاليت حسّي- ادراكي مي توان فرايندي را تبيين كرد كه مجموع عناصر فضاي تنشي، حضور فعّال دارند. شوِش گر، با كمك گرفتن از اين عناصر و در فرآيندي گفتماني، در مركز تنش‌هاي حسّي قرار مي گيرد. سپس در ارتباط با عمق فضاي تنشي، سبب شكل گيري مدلول هاي معنايي مي شود. اين حضور، گفتمان را به سوي نوعي نظام ارزشي هدايت مي كند كه درونه هاي گفتماني بر آن استوار است و ما را با معناي توليد شده مواجه مي سازد. اين مقاله در پي آن است تا ضمن تبيين ويژگي هاي نشانه- معناشناختي «داستان دقوقي» از مثنوي، با روش تحليلي و توصيفي فرآيند گذر از مربّع معنايي را به مربّع تنشي و نحوه شكل-گيري فرآيند تنشي را در اين داستان، بررسي و تحليل كند تا از اين رهگذر بتوان پاسخي براي اين پرسش مهم يافت كه چگونه فرآيند تنشي، شرايط گفتماني را تغيير مي دهد و منجر به توليد معناهاي سيال مي گردد. در واقع هدف از اين مقاله، آن است كه نشان دهد چگونه عارفي راه يافته، به عنوان «منِ» خردگرا، از طريق رابطه احساسي و تنشي، در گسست با خودش قرار مي گيرد. سپس در سيري عرفاني و در فرآيندي استعلايي، به ديدار با ابدال و در مرتبه اي بالاتر، به مقام وحدت با خدا نايل مي شود.

As a new method in literary criticism, semiotics is applied in terms of various processes one of which is tension process. In such process, a relationship is made between semiotic elements in which meaning plays the role of an element fluctuating between periphery and center. Accordingly, in sensual-perceptual activity a kind of process can be identified in which all the elements of tension are dynamically present. By the aid of these elements and in a discursive process, the rebel is placed at the center of sensual tensions. Then, relative to the depth of tension, it triggers the formation of signifieds. Such presence leads discourse to a kind of value system on which discursive content is based and confronts us with created meaning. While explaining the semiotic characteristics of Daghughi tale of Mathnavi, this article tries to analyze the transition from semiotic square to tension square and the formation of tension process in this tale by using analytical-descriptive method in order to provide an answer for this important question that how tension process can change discursive conditions and produce floating meanings. In fact, this article aims to show how an approximated mystic, as the rational Self, is disintegrated from himself via an emotional-tensional relationship. Then, in a mystical journey and via a transcendental process, he can see the Substitutes and, in a higher stage, achieve the status of Unity with God.