اثر تنش كمبود آب در مراحل مختلف رشد بر عملكرد، اجزاي عملكرد و كارايي مصرف آب ارقام پاييزه كلزا Brassica napus L.) (

Effect of Water Deficit Stress at Various Growth Stages on Yield, Yield Components and Water Use Efficiency of Five Rapeseed (Brassica napus L.) Cultivars

به منظور بررسي اثر تنش كمبود آب در مراحل مختلف رشد بر عملكرد، اجزاي عملكرد و كارايي مصرف آب پنج رقم كلزا، آزمايش مزرعه‌اي به صورت كرت‌هاي خرد شده در قالب طرح پايه بلوك‌هاي كامل تصادفي در سه تكرار در سال زراعي 89-1388 در شهرستان ابركوه انجام گرفت. در اين آزمايش 4 تيمار آبياري كامل با در نظر گرفتن 4 رژيم تخليه رطوبت متفاوت براي خاك، بعنوان كرت اصلي، شامل تخليه 40 درصد آب قابل دسترس در تمام طول فصل رشد (I1)، تخليه 80 درصد آب قابل دسترس از مرحله ساقه‌دهي تا رسيدگي (I2)، تخليه 80 درصد آب قابل دسترس از مرحله گلدهي تا رسيدگي (I3) و تخليه 80 درصد آب قابل دسترس از مرحله دانه‌بندي تا رسيدگي (I4) بودند. ارقام كلزا به عنوان كرت فرعي در 5 سطح شامل، هايولا 401، زرفام، مدنا، ساريگل و آپشن 500 مورد بررسي قرار گرفتند. نتايج حاصل نشان داد اثر تيمارهاي مختلف آبياري روي عملكرد و اجزا عملكرد و كارايي مصرف آب معني‌دار (01/0P?) بود. تخليه بيشتر رطوبت خاك در هر سه مرحله ساقه‌دهي، گلدهي و دانه‌بندي تا رسيدگي، سبب كاهش متوسط اجزاي عملكرد از جمله تعداد دانه در غلاف و وزن هزار دانه به ترتيب با ميزان 3/13? و 6/15? و در نهايت منجر به كاهش متوسط عملكرد دانه به ميزان 4/21? نسبت به شاهد شد. كاهش عملكرد دانه در هر سه تيمار I2، I3، و I4 عمدتاً به دليل كاهش غلاف در بوته و دانه در غلاف بود. كارايي مصرف آب هر سه تيمار تنش كم آبي نسبت به تيمار I1 كاهش يافت. در بين ارقام نيز رقم هايولا 401 بيشترين كارايي مصرف آب را داشت. در مقايسه پنج رقم مشخص شد كه رقم زرفام بيشترين (4006 كيلوگرم در هكتار) و رقم آپشن 500 كمترين (2515كيلوگرم در هكتار) عملكرد دانه را داشتند.

In order to study the effect of water deficit stress at various growth stages on yield, yield components and water use efficiency of rapeseed (Brassica napus L.) cultivars, a field experiment was conducted as split-plot in a randomized complete block design with three replications during 2009-2010 growing seasons in Abarkouh, Iran. Full irrigation based on four different soil water depletion regimes were applied to the main plots including: 40% of available water depletion (AWD) during full growth period (I 1), 80% of AWD during stem elongation stage to maturity (I2 ), 80% AWD from flowering stage to maturity (I 3) and 80% AWD from seed filling stage to maturity (I4). Five rapeseed cultivars as sub plot units including: Hayola 401, Zarfam, Modena, Sarigol and Option 500 were investigated. Analysis of variance showed that there were significant (P?0.01) differences among irrigation levels for yield, yield components and water use efficiency. In this study, insufficient soil moisture at the three growth stages, reduced yield components such as seed number per pod and 1000-seed weight by 13.3% and 15.6%, respectively, and led to reduced seed yield as much as 21.4% compared to the control. Reduction of seed yield in each three treatments I 2, I 3 and I 4 was mainly due to reduction in pods and seeds per pod. Water use efficiency decreased more in I2, I3 and I4 treatments than the control. Among the cultivars, Hayola 401 had the highest water use efficiency. Statistical comparisons showed that Zarfam cultivar produced the highest seed yield (4006 kg ha-1) and Option500 produced the lowest seed yield (2515 kg ha-1).