مطالعه فرسايش پذيري واحدهاي سنگي و توليد رسوب با استفاده از مدل EPM به كمك GIS در بخشي از حوضه آبريز زاينده رود – حوضه حيدري در شمال شهركرد

Erodibility and sediment yield assessment using EPM model in GIS in parts of Zayandeh-Rud catchments – Heydari basin in north. Shahrekord, Iran

فرسايش سازند هاي سنگي و ورود حجم عظيمي از رسوبات به درياچه سد زاينده رود، در شمال شهركرد، اهميت و لزوم مطالعه چگونگي توليد و حمل رسوبات در حوضه آبريز اين سد را مشخص مي كند. حوضه حيدري يكي از حوضه هاي رودخانه و سد زاينده رود است كه مساحتي بالغ بر 2/117 كيلومتر مربع دارد و از نظر زمين شناسي در زون سنندج- سيرجان و در مجاورت زاگرس مرتفع واقع است. با توجه به توان توليد رسوب از سازند هاي سنگي منطقه مورد مطالعه، كارآيي مدلهاي زمين شناسي مانند انديس فرسايش و EPM در برآورد رسوب در اين تحقيق مورد ارزيابي قرار گرفته است. بدين منظور حوضه آبريز مورد مطالعه به شش زيرحوضه تقسيم و ابتدا از سرشاخه هاي آبراهه هاي اصلي نمونه برداري شده است. پس از انجام دانه بندي و مطالعات سنگ شناسي رسوبات روي غربالها، انديس فرسايش واحدهاي سنگي محاسبه و سپس ميزان حساسيت به فرسايش آنها تعيين گرديده است. شدت رسوبدهي در اين حوضه با استفاده از چهار پارامتر مربوط به مدل EPM محاسبه شده است. علاوه بر آن به روش بيلان رسوب سالانه، ميزان واقعي رسوبدهي حوضه تعيين گرديده است. مقايسه نتايج اين مطالعه بر اساس داده هاي حاصل از مطالعات رسوب شناسي با داده هاي بدست آمده از مدل EPM و استفاده از تكنيك Cross Validation با شاخص قراردادن نتايج حاصل از بيلان رسوب سالانه، مشخص مي كند كه روش انديس فرسايش به واقعيت نزديكتر بوده و اين انديس با توجه به عوامل ليتولوژي، شيب، پوشش گياهي و در بخش هاي مختلف حوضه آبريز براي يك واحد سنگي متفاوت است.

The delivery of considerable sediments into the Zayandeh-Rud dam highlights the study of erodibility of the rock outcrops in Heydari catchment, north. Shahrekord. This basin covers and area about 117.2 square kilometers and is located in the Sanadaj-Sirjan geological belt in south-west of Iran. The EPM and geological models for the erosion index has been used to evaluate the magnitude of the sediment yield in this basin, which is divided into six distinct sub-basins. Sampling on headwaters and subsequent grain-size analysis combined with identification of the lithology of the grains on different sieves gave the data needed for the calculation of erodibility index of the different lithological units. Using the EPM parameters, the intensity of sediment yield has been calculated and compared to the annual sediment yield. Results show that the erosion index for a single lithologic unit is variable depending on lithology, slope and vegetation cover. However, the erosion index for a lithologic unit in different parts of a basin is much close to the real and observed situation.