بررسي تنوع مرفولوژيك و ميزان عصاره خشك ريشه در اكوتيپ هاي مختلف شيرين بيان (Glycyrrhiza glabra L.) در پنج استان كشور

Evaluation of morphological diversity and root dry extract content of different Licorice (Glycyrrhiza glabra L.) ecotypes collected from five provinces in Iran

اين تحقيق به منظور بررسي صفات مرفولوژيك در 12 نمونه شيرين بيان جمع آوري شده از پنج استان كرمانشاه، خراسان رضوي، خراسان شمالي، گلستان و فارس انجام شد. همچنين تاثير اندازه ريشه در دو قطر كمتر از يك سانتي متر و بين يك تا دو سانتي متر بر ميزان ماده خشك و عصاره محلول در آب نمونه هاي جمع آوري شده، بررسي شد. براي تعيين وزن عصاره خشك ريشه ها از روش مسراسيون استفاده شد، سپس درصد ماده خشك باقيمانده هر يك از نمونه ها كه نشانگر ميزان عصاره خشك محلول در آب است، محاسبه شد. تجزيه آماري داده‌هاي مربوطه در قالب طرح كاملا تصادفي انجام شد. صفات مرفولوژيك مورد بررسي در مناطق مختلف تفاوت معني داري نشان دادند (01/0p < ). مقايسه مقادير به‌دست آمده از وزن خشك ريشه هاي شيرين‌بيان (93/49-07/42%) در دو قطر مختلف اختلاف معني داري نشان نداد (05/0p > )، ولي تفاوت عصاره محلول براي دو اندازه مختلف ريشه در مناطق مختلف معني دار بود (01/0p < ). بيشترين درصد عصاره آبي در مناطق دشمن زياري (25/20%) و عراقي محله (19%) گزارش شد. مقدار ضريب همبستگي رابطه معني داري بين صفات مرفولوژيك و ميزان ماده خشك و عصاره محلول شيرين بيان نشان نداد (05/0p > )، ولي عوامل اقليمي و خاكي بر ميزان عصاره محلول در آب موثر بودند. تجزيه خوشه اي براي صفات مرفولوژيك، اكوتيپ ها را به چهار گروه مجزا تقسيم كرد كه نشان‌دهنده تاثير عوامل محيطي و ژنتيكي بر تفاوت هاي مشاهده شده در گياهان مناطق مختلف است. بهترين مناطق مورد بررسي از نظر درصد ماده خشك و عصاره محلول در آب، چهار منطقه دشمن زياري، عراقي محله، كوه سرخ و ده سرخ بودند كه مي‌توان اين مناطق را به‌عنوان اكوتيپ هاي برتر معرفي كرده و در روند اهلي‌سازي مورد توجه قرار داد.

This study aimed to evaluates the morphological characteristics of Licorice (Glycyrrhiza glabra L.) samples, collected from 12 regions located in 5 provinces including Khorasane razavi, North Khorasan, Kermanshah, Fars and Golestan. The effects of root sizes (less than 1 and 1 to 2 cm) on dry matter and water soluble extract contents in collected samples were examined. The Maceration method was used to determine roots dry extracts. The residue of dry matter percent of each sample as an indicator of water soluble extract content were then calculated. Statistical analysis of the data was conducted using a completely randomized design. Morphological characteristics of samples collected from various areas varied significantly (p < 0.01). Licorice roots dry weight of collected samples (42.07-49.93%) didnʹt vary significantly in two diameters (p > 0.05), but the differences of water soluble extracts for the two root sizes were significant (p < 0.01). The highest percent of water soluble extracts was recorded in Doshman ziari (20.25%) and Araghi mahale (19%) samples. The correlation coefficients did not show significant relationship between morphological characteristics and dry matter weight and water soluble extracts (p > 0.05), but the water soluble extract contents of collected samples were affected by climatic and edaphic conditions of these areas. The collected samples were then classified into four groups using cluster analysis of samples based on their morphological characteristics. This classification can be interpreted by the genetic and environmental variation of plants and areas. According to the results, Doshman ziari, Araghi mahale, Koh sorkh and Deh sorkh were the most appropriate areas in terms of dry matter percent and water soluble extracts of Licorice samples. These areas had the best ecotypes and their samples can be tested in the plant domestication studies.