تحليل چهارمين خوان از هفت‌خوان‌هاي حماسه ملي ايران بر بنياد اسطوره

The Analysis of Fourth Adventure of Seven-Adventures of Iranian National Epic based on Myth

هفت‌خوان رستم به طور اخص و هفت‌خوان‌هاي ديگر ايراني، همچون هفت‌خوان اسفنديار يا شبه هفت‌خوان گرشاسپ، نوعي جستجوي جاودانگي است. نوعي نبرد با نفس درون و با هدف آسان كردن دشواري‌هاست، دشواري‌هاي راه تكامل و عروج انسان. پژوهش حاضر با بررسي و تحليل هفت‌خوان‌هاي ايراني بر آن است كه در خوان چهارمِ همه هفت‌خوان‌ها، با وجود آنكه ظاهراً بن‌مايه آن‌ها‌ مواجهه پهلوان با زن است؛ اما در پس اين مواجهه بايد نمادهاي اسطوره‌اي ديگري را جستجو كرد. خوان چهارم كه در ظاهر نبرد ميان مرد (پهلوان، قهرمان) و زن است در اساس و ريشه نبردي ميان آتش و آب است. آتش پسر اهورامزدا است و آب دشمن آن است. آب كه روزگاري نماد تقدّس و پاكي اهورا بود، در عصر ساساني و پس از تسلّط افكار زرواني بر دستگاه ديني عصر، به عنصري اهريمني تبديل گشت. با تجزيه و تحليل خوان چهارم رستم، اسفنديار، گرشاسپ، هراكلس و نيم‌نگاهي به داستان‌هاي زال و رودابه، سام‌نامه خواجوي كرماني، خسرو و شيرين نظامي و كليدر محمود دولت‌آبادي به اثبات اين نظريه پرداخته‌ايم.

The seven-adventures of Rostam, in particular, and other Iranian seven-adventures such as Esfandyar seven-adventures or Gorshasp pseudo-seven-adventures are a kind of eternity search, a kind of battle with selfhood that aims to facilitate the problems, the difficulties of evolution way and human ascent. By discussing and analyzing Iranian seven-adventures, this research aims to study the fourth adventure of all the seven-adventures, which is, at the surface, the battle between man (hero, champion) and woman but, in essence, it is the battle between fire and water. Fire is the son of Ahura Mazda and water is its enemy. Water, which was at one time the symbol of holiness and purity of Ahura, became a satanic element during Sassanid era and following the dominance of Zorvani thoughts on religious system of that time. By analyzing Rostam, Esfandyar, Gorshasp, Heracles fourth adventure and looking at Zal and Roodabe stories, Khajavi Kermani’s Sam-Nameh, Nezemi’s Khosro and Shirin and Mahmoud Dolatabadi’s Kalidar, we try to prove this hypothesis.