پيرنگ و بررسي آن در داستان سياوش

A Study of Plot in Siavash Story

پيرنگ در ادب داستاني، ساختمان و اسكلت بندي يك داستان است، به طوري كه ضمن رعايتِ قصه ( توالي زماني كاركردها)، بر روابطِ علّي و معلولي نيز استوار باشد. در داستان سياوش، گرچه با داستاني حماسي رو به رو هستيم؛ وجود مشتركاتِ ساختاري ميان اين داستان و درام و تراژدي، اپيزود نخستِ اين داستان؛ يعني تا ترك وطن سياوش را «داستاني دراماتيك» و اپيزود دوم آن را، از ورود به توران تا كشته شدنش، به عنوان «داستاني تراژيك» معرفي مي‏نمايد. از سوي ديگر در بررسي ساختِ بن‏مايه‏اي داستان سياوش، اين داستان را مي توان در سه واحد‏بن‏مايه‏اي خلاصه كرد كه هر واحد در شكل يك پي‏رفتِ سه تا پنج كاركردي قابل ذكر هستند. اين سه واحدبن‏مايه‏اي به‏ترتيب تحت عناوينِ «پي‏رفتِ مرگ‏و‏رستاخيز»، «پي‏رفتِ جوانمرگي» و «پي‏رفت حسادت‏و‏سعايت» مطرح مي‌شوند كه در داستان مورد پژوهش ما در قالب سه قصه «سياوش و سودابه»، «سياوش و كاووس» و «سياوش و افراسياب» قابل بررسي‌‌اند. تحليلِ فرهنگي، اجتماعي و تاريخي هر يك از واحدهاي بن‏مايه‏اي فوق، در ميداني فراگيرتر از حدّ يك قصه، هر واحد را به صورتِ الگويي ساختاري مطرح مي سازد كه داستان‌هاي متعددي را در ادبيات ايران و جهان تحت پوششِ ساختاري خود قرار مي‌دهد. از اين رهگذر هر يك از قصه‌هاي سه گانه مطرح در داستان سياوش نمونه‌اي خواهند بود از انبوه داستان‌هاي متاثّر از يك واحدبن‏مايه‏اي كه بعضاً به صورت يك «واحداسطوره‏اي» تجلّي مي نمايند.

Plot is the main element of a story based on a temporal chain and causality. Although Siavash story is an epic story, there are some structural elements on the basis of which we should call the first episode of this story –from Siavash birth till his emigration– a ‘Dramatic story’ and its second episode –from his emigration till being killed– a ‘Tragic story’. Analysing the plot of this story, we can summarize it in three sequences. Every sequence consists of three to five functions and every function is mentioned as a sentence. We can name these three motifemes as ‘Death & Resurrection sequence’, ‘Dying in Youth sequence’ and ‘Jealousy & Vilification sequence’. These three motifemes in Siavash story can be seen serially in three stories, namely ‘Siavash & Sudabe story’, ‘Siavash & Kavus story’ and ‘Siavash & Afrasiab story’. In considering every one of these three motifemes we can reckon every sequence as a structural pattern on the basis of which several stories in world literature can be analysed and some of these motifemes can appear as mythemes.