تعيين دامنه وابستگي فضايي ريسك سيستماتيك عملكرد گندم ديم در ايران: كاربرد الگوهاي خودرگرسيون فضايي

Determining Spatial Dependency of Systematic Risk of Dryland Wheat Yield in Iran: Application of Spatial Autoregressive Models

هدف از مطالعه حاضر، تبيين الگوي وابستگي فضايي ريسك سيستماتيك عملكرد گندم ديم در ايران با بهره‌گيري از الگوهاي خودرگرسيون فضايي است. به اين منظور، مناطق همسايه بر اساس روش مجاورت مثلث‌بندي دلاني مشخص و ميزان همبستگي فضايي بين عملكرد گندم ديم در اين مناطق در قالب الگوهاي خودرگرسيون فضايي اندازه‌گيري شد. به‌علاوه نقش متغيرهاي اقليمي دما و باران در توضيح بيشتر تغييرات عملكرد گندم ديم مشخص شد. نتايج نشان داد ريسك عملكرد گندم ديم در كشور ماهيت سيستماتيك دارد و مجموعه قابل توجهي از شهرستان‌هاي توليدكننده اين محصول را در بر مي‌گيرد. همچنين شدت همبستگي فضايي بين مناطق همسايه متفاوت است. گفتني است تغييرات متغيرهاي باران و دما در ايجاد اين همبستگي نقش دارند؛ به طوري كه در سال‌هايي كه شدت تغييرات باران و يا دما بيشتر است، همبستگي بروز تغييرات در توليد اين محصول نيز افزايش مي‌يابد. اطلاعات اين تحقيق مي‌تواند در تدوين پرتفوي بيمه‌اي بخش كشاورزي استفاده شود و ريسك بيمه‌گر را كاهش دهد. طبقه‌بندي JEL: D81، G32.

The purpose of this study is to determine spatial dependency pattern of systematic risk of dry land wheat production in Iran, using spatial autoregressive models. To this end, spatial weighted contiguity matrix was constructed based on the Delaunay Triangularization Method, and correlation coefficient among these neighbors were estimated using spatial autoregressive models. In addition, the role of precipitation and temperature variables in explaining yield variations in wheat production cities was determined. Results indicated that: first, yield risk of dry land wheat production has a systematic nature and covers a considerable numbers of wheat producing cities. Second, the intensity of spatial correlation varies among neighbor’s cities. Precipitation and temperature variations play important role in explaining these differences such that the more variation in these variables is associated with the more variations in neighbor’s wheat yields. This is a useful piece of information that can be used in developing appropriate insurance portfolio of agricultural products to reduce risk of the insurers in Iran.