جايگاه مديريت منابع آب در توسعه كشاورزي (مطالعه موردي: دشت تبريز)

The role of water resources management in agricultural development of Tabriz Plain

آب از ارزشمندترين منابع طبيعي است كه در بخش هاي مختلف استفاده مي‌شود و به منزله يكي از نهاده هاي اصلي توليد محصولات كشاورزي، جايگاه خاصي در توسعه پايدار كشاورزي دارد. در حال حاضر، مصارف آب به طور حقيقي بيشتر از منابع عرضه آن است و بيشترين ميزان آب مصرفي نيز در بخش كشاورزي است. بنابراين هر گونه تغيير و بهبود در مديريت آب، بر توسعه كشاورزي تاثير خواهد گذاشت. چگونگي ارتباط بين مديريت منابع آب و توسعه كشاورزي از اهميت خاصي برخوردار است. اين تحقيق به جايگاه مديريت منابع آب در توسعه كشاورزي اختصاص دارد. به منظور اجتناب از كلي‌نگري و نيز دستيابي به نتايج دقيق و كاربردي، دشت تبريز كه يكي از مناطق مهم كشاورزي استان آذربايجان شرقي است، براي بررسي انتخاب شد. همچنين براي بررسي سهم و جايگاه مديريت منابع آب در توسعه كشاورزي از تحليل همبستگي كانوني استفاده شد. به اين منظور، ابتدا شاخص‌هاي توسعه كشاورزي و مديريت آب شناسايي شدند. در مرحله بعد براي كاهش شاخص ها به تعداد كمتري از سازه هاي زيربنايي و شاخص هاي موثر از تحليل عاملي استفاده شد و عامل-هاي حاصل از اين طريق به منزله ورودي در تحليل همبستگي كانوني به كار گرفته شد. نتايج نشان داد كه 35/32 درصد از واريانس مجموعه شاخص هاي مديريت آب با سه متغير كانوني توسعه كشاورزي تبيين مي شود. همچنين سه متغير كانوني مديريت آب كشاورزي قادر به بيان 32/43 درصد از واريانس مجموعه شاخص هاي توسعه كشاورزي هستند. نتايج نشان مي‌دهد، هر چند بين مديريت آب و توسعه كشاورزي ارتباطي دوطرفه وجود دارد، با توجه به اهميت منابع آب در توسعه كشاورزي لازم است در برنامه ريزي هاي توسعه، شاخص هاي استفاده پايدار از منابع آب جدي گرفته شود.

Water is one of the most valuable natural resources in human societies which is demanded by different parts of the society, and as one of the main inputs of production in agriculture has a special role in the agricultural sustainable development. Nowadays, the consumption of water is more than the supply, and its highest consumption is in agriculture. This study scrutinized the role of management of agricultural water in agricultural development. In order to prevent from generalization and to achieve exact and applicable results, Tabriz Plain as one of the most important areas of agriculture in East Azarbaijan has been chosen, for this propose canonical correlation has been used. Thereafter, initially to reduce the number of indices to the fundamental mechanism and effective indices, factor analysis has been used and the elements achieved from this analysis have been used as the input in the canonical correlation analysis. The results indicated that 32.35 percent of the variance of the total water management indices has been defined by three canonical variables of agricultural development. Also, the three canonical variables of water management are capable to declare 43.32 percent of the variance of the total indices of agricultural development. According to the results, there is a bilateral relationship between water resources management and agricultural development. Hence, Considering importance of the underground water resources in agricultural development, it is necessary to act sustainable indices of water usage in development planning.