مسيله مركزيت و استمرار قدرت در حكومت خوارزمشاهيان (628-596 ق)

The Problem of Geographical Center and the Continuity of Power in Khwarazmshahi Dynasty (598-628/1202-1231)

قلمرو جغرافيايي هر حكومت و انتخاب مركزيتي مناسب براي آن مي‌تواند ضامن استقرار قدرت و تداوم حاكميت باشد، امري كه به نظر مي‌رسد در حكومت خوارزمشاهي (628-596 ه. ق) چندان مورد توجه قرار نگرفته است. خوارزمشاهيان كه انتظار مي‌رفت به يكي از بزرگ‌ترين حكومت‌هاي تاريخ ميانه ايران تبديل شوند، با شكست از مغولان صحرانشين، جريان تغييرات تاريخ ايران را به مسيري ديگر هدايت كردند. آنها پس از شكست حكومت سلجوقي و تصرف بخش وسيعي از قلمرو ايشان، سعي كردند با برگزيدن حكومتي متمركز راهي متفاوت از سلجوقيان براي بقاي خويش بپيمايند. ولي انتخاب خوارزم به عنوان تنها مركز قدرت و گسستن رشته پيوند با بخش‌هاي داخلي قلمرو، زمينه عدم استقرار قدرت حكومت خوارزمشاهي و در نتيجه از هم پاشيدن سريع قدرت ايشان را فراهم ساخت. اين مقاله سعي دارد رابطه موقعيت جغرافياي و انساني پايتخت و ساختار قدرت را با توجه به منابع دست اوّل در حكومت خوارزمشاهي بررسي كرده و علل عدم استقرار قدرت سلسله خوارزمشاهي را در بي توجهي به پيوند شكل حكومت و انتخاب پايتخت مورد بررسي قرار دهد، امري كه به نظر مي‌رسد تا كنون مورد توجه جدي قرار نگرفته است.

The geographical scope of a dynasty and the selection of a capital as the center of its power can be considered as the essential factors in the establishment of a regime and its continuity; this matter seems to be neglected in the political structure of Khwarazmshahi dynasty (598-628/1202-1231). The Khwarazmshahi which were supposed to change into one of the greatest medieval dynasties led the course of political changes in a different direction. After having conquered the Saljuq dynasty, the Khwarazmshahi chose a centralized political structure. But the selection of Khwarazm as the only center of power and the lack of continuous connection with their vast territory caused the fast decline of Khwarazmshahi power. On the basis of original resources, this article explores the relationship between the geographical scope of a dynasty and its political structure. Moreover, this paper examines the causes of Khwrazmshahi’s decline with regards to its political structure and the selection of Khwarazm as the capital.