تغييرپذيري مكاني ويژگي هاي خاك در اثر پخش سيلاب در عرصه قره چريان زنجان

Spatial Variability of Soil Properties as Affected by Flood Spreading in Gharacharyan Plain

تفاوت رسوبگذاري در عرصه هاي پخش سيلاب ممكن است منجر به تغييرات مكاني ويژگي هاي خاك در منطقه گردد. از اين رو اين پژوهش به منظور بررسي تغييرات مكاني ويژگي هاي خاك در اثر پخش سيلاب در عرصه قره چريان زنجان انجام گرفت. براي اين منظور سه عرصه پخش سيلاب همراه با عرصه شاهد جهت نمونه برداري خاك انتخاب شد. هر كدام از عرصه هاي پخش به هشت شبكه و عرصه شاهد به سه شبكه تقسيم شد. در هر شبكه سه نيمرخ خاك حفر و از سه عمق مختلف (0-20، 20-40 و 40-60 سانتي متر) نمونه هاي خاك برداشت گرديد. تغييرپذيري مكاني ويژگي هاي خاك با استفاده از زمين آمار بررسي شد. از روش كريجينگ براي ميان يابي مكاني بهره گرفته شد. نتايج نشان داد كه مقدار سيلت، رس، چگالي ويژه ظاهري، هدايت الكتريكي، پتاسيم و كربنات در اثر پخش سيلاب افزايش و مقدار شن، تخلخل، نفوذپذيري، آب قابل دسترس، واكنش (اسيديته)، ماده آلي، آهك و ازت كاهش يافت. تنها تغييرات آب قابل دسترس، ازت، پتاسيم و بي كربنات در منطقه داراي ساختار مكاني بود و شعاع تاثير آن ها به ترتيب 513، 455، 433 و 407 متر بود. تغييرنماي آب قابل دسترس به صورت نمايي و تغييرنماي ازت، پتاسيم و بي كربنات به صورت كروي مدل شد. مقدار آب قابل دسترس و ازت از شمال غرب به سمت جنوب (عرصه هاي پخش)، كاهش و مقدار پتاسيم و بي كربنات افزايش قابل توجهي نشان داد. از نقشه تغييرات مكاني ويژگي هاي خاك مي توان به طور قابل اطمينان در مديريت موثر سيلاب در عرصه ها استفاده كرد.

Difference of sedimentation in the flooded plains may be caused to some soil properties spatially vary in the area. Thus, the study was carried out to investigate the spatial variations of soil properties in Gharacharyan plain, NW of Zanjan. Three flooded areas and one control area were selected for soil sampling. Eight grids in the flooded plains and three grids in the control area were considered to soil sampling. Three profiles were dug in each grids and soil samples were taken from three depths (0-20, 20-40, and 40-560 cm) in each profile. Spatial variability of soil properties was analyzed using the geostatistics method. The Kriging was used to interpolation of soil properties values in the area. Results indicated that amounts of silt, clay, bulk density, electrical conductivity, potassium and bicarbonate in the flooded plains were lower than theirs amounts in the control area. Nevertheless, amounts of sand, porosity, infiltrability, available water, acidity, organic matter, lime, and nitrogen declined in the flooded areas. Available water, nitrogen, potassium and bicarbonate spatially varied in the area with an effective range of 513, 455, 433, and 407 m, respectively. Variogram of available water was modeled as exponential function and variograms of nitrogen, potassium and bicarbonate were determined as spherical models. Amounts of available water and nitrogen contrary to potassium and bicarbonate remarkably increase from northwest to south of the area. Spatial variation map of the soil properties can be reliably used to effective management of floods in the plains.