تعيين مناطق مناسب براي احداث سدهاي زيرزميني كوچك به منظور تغذيه و كنترل آبدهي قنوات با استفاده از فرآيند تحليل سلسله مراتبي

Determine the Suitable Site to Build Underground Dams for the Recharge and Discharge Control of Qanats by using Analytical Hierarchy Process (AHP)

قنات يك سامانه استخراج آب بصورت دايم است و اين يكي از معايب اصلي آن است. سد هاي زيرزميني يك روش ساده و كاربردي براي جمع آوري و ذخيره سازي آب در مناطق خشك و نيمه خشك مي باشند. در اين مطالعه بمنظور تعيين محل هاي مناسب احداث سدهاي زيرزميني بر روي قنات از فرآيند تحليل سلسله مراتبي استفاده شده است. اين مطالعه موردي بر روي قنوات يكي از زيرحوزه هاي كلات شهرستان گناباد انجام گرفت. در روش ارايه شده، ابتدا با تلفيق لايه هاي محدوده هاي گسلي و سنگ-شناسي، بستر آبرفتي، شيب، مناطق مسكوني و قنوات در محيط GIS، 37 درصد طول قنوات حوزه به عنوان بازه هاي داراي توان اوليه جهت احداث سد زيرزميني تعيين گرديد. سپس با ترسيم تغييرات ارتفاع سطح بستر، ارتفاع كف كوره قنات، ارتفاع سنگ بستر، عرض بستر و عمق آبرفت در 12 بازه مناسب تعيين شده، 8 محل پيشنهادي جهت احداث سد زيرزميني بر روي قنوات مشخص شد. در مرحله بعد به كمك معرفي نمايانه جديدي به نام نمايانه ظرفيت آبرفتي، از بين نقاط پيشنهادي محل هاي مناسب جهت احداث سد زيرزميني بر روي قنات تعيين گرديد. سپس جهت تعيين بهترين نقطه و اولويت بندي نقاط مناسب، از فرآيند تحليل سلسله مراتبي و قضاوت كارشناسي استفاده شد. نتايج حاصل از اين مطالعه نشان داد فرآيند تحليل سلسله مراتبي قادر است با درنظرگرفتن معيارهاي كمي و كيفي درنظرگرفته شده براي احداث سدهاي زيرزميني بر روي قنات، محل هاي مناسب براي اين منظور را تعيين نمايد.

One of the main disadvantages of qanat is a constant output. Underground dams are a simple and applied method to collect and supply water in arid and semi-arid regions. In this research to determine the suitable sites of underground dam construction, to be controlled recharge and discharge of qanats, has been presented a methodology with a case of study on one small sub-catchment of Kalat watershed of Gonabad (Iran). In the present method, the first integrated layers of the fault area and lithology, bed alluvial, slope, residential areas and qanats areas in GIS, presented 37 percent of the qanats lenght in 12 interval have been initial potential for underground dam construction. Then were draw the variation of the bed altitude, floor altitude of qanat gallery, bedrock altitude, width and depth of the alluvium bed for 12 intervals determined and only proposed 8 sites for underground dam construction on the qanats. In the next stage calculate the volume of stored water can be extracted to volume structure via was introduced a new index called alluvial capacity index. With this index determined appropriate sites among proposed sites. Finally, was used analytical hierarchy process (AHP) and Expert Judgment to determine and prioritize the most appropriate site. The results of this study showed that the AHP is capable to determine suitable sites with the use of quantitative and qualitative criteria for construction of underground dams on the qanats.