بررسي تاثير ويژگي هاي خاك سطحي بر گسترش طولي آبكندها در اقليم هاي مختلف استان فارس

The Study of Surface Soil Characteristics Effects on Length Expansion Gullies in Different Climates of Fars Province

يكي از مهم ترين انواع فرسايش آبي، فرسايش آبكندي است كه موجب بروز مشكلات و خسارات زيادي مي گردد. اين نوع فرسايش به دليل توليد رسوب و خسارات فراوان به اراضي، راه ها و سازه هاي عمراني، از اهميت ويژه اي برخوردار است. استان فارس داراي فرسايش آبكندي در شش اقليم است. در پژوهش حاضر پس از انتخاب يك منطقه از هر اقليم، تعداد 30 آبكند فعال و معرف مشخص شد. پيشروي آبكندها با استفاده از مدارك تاريخي نظير عكس هوايي و نقشه ي پستي و بلندي و برداشت ميداني تعيين گرديد. در آبخيز واقع در بالاي پيشاني هر آبكند، ويژگي هاي خاك سطحي، شيب و پوشش گياهي اندازه-گيري شد. جهت تعيين عوامل موثر بر پيشروي طولي آبكند-ها، رابطه ي بين طول آبكند به عنوان متغير وابسته و ويژگي-هاي خاك سطحي به عنوان متغيرهاي مستقل با استفاده از روش همبستگي گام به گام در نرم افزار SPSS مورد تحليل آماري قرار گرفت. نتايج اين پژوهش نشان داد كه چهار عامل شيب، EC، pH و پوشش گياهي رابطه ي معني داري در سطح يك درصد با ميزان پيشروي طولي آبكندها دارند. مهم ترين عامل، شيب واقع در بالادست پيشاني آبكند است. عواملي نظير شيب و EC و pH رابطه ي مثبت و پوشش گياهي رابطه ي منفي با ميزان پيشروي طولي آبكندها دارند. تاثير بسيار مهم شيب، نشانه اي از سرعت جريان سطحي توليد شده در بالاي پيشاني آبكندها است. اقدامات منجر به كاهش شيب، و افزايش پوشش گياهي در اطراف آبكندها مي تواند تاثير مهمي در كاهش آبكند ها و توليد رسوب داشته باشد.

One of the most significant water erosion, is gully erosion, that causes to create problems and losses. This kind of erosion has special importance because of creating sediment production and plentiful damages to lands, ways and development factors. Fars province has gully erosion in six regions. In recent study, after selection one climate from any region, 30 active gullies were recognized. Gully progress by means of historical documents such as aerial images and topography maps and field recognition was determined. In watershed placed on headcut gully, surface soil specification, slope and cover plant was measured. In order to determine effective factors on gully length progress, the relationship between gully length as independent variable and surface soil Characteristics as independent variables by means of step by step regression method in SPSS software were analyzed. The result of this study showed that four factors including; slope, EC, pH, cover plant have significant correlation in one percent level with gully length progress. The slope gradient of above gully headcut was the most important factor. The factors such as; slope, EC and pH had positive relationship and cover vegetation had negative relationship with length expansion gullies rate. The significant influence of slope is sign of production surface flow speed in headcut. Decreasing slope and increasing cover plant around gullies can have main influence on decreasing gullies and sediment production.