تقرير متكلمان شيعه بغداد از نظريه تكليف

The Exposition of Baghdad Shiite Theologians Regarding the Theory of Assignment

از جمله ديدگاهها در تبيين رابطه ميان امر خدا و فعل انسان، نظريه تكليف است. بر پايه اين ديدگاه، مشخصه بارز آموزه‌هاي ديني تكليفي بودن آنهاست؛ اين كه انسانها به خاطر برخورداري از عقل، از جانب خداوند ملزم به انجام دادن يا ترك مجموعه‌اي از افعال شده‌اند. نظريه تكليف تا بدانجا در فرهنگ اسلامي پذيرفته شده كه مكلف بودن بندگان از اصول موضوعه علم فقه به شمار آمده است؛ چنان كه حتي در تعريف علم فقه، موضوع آن را «افعال مكلفان» بيان مي‌دارند. متكلمان مسلمان در تفكيكي كلي و كلان، تكاليف را از دو سنخ عقلي و شرعي دانسته‌اند. رابطه ميان اين دو سنخ تكليف، شيوه عمل در فرض تعارض اين دو با يكديگر، و مسايلي ديگر از اين دست، به پديد آمدن اختلاف نظرهاي گسترده‌اي در ميان عالمان مسلمان انجاميده است. اين ميان، عالمان مكتب شيعي فقيهان متكلم بغداد، خوانشي خاص خويش از نظريه تكليف ارايه كرده‌اند. بناست كه در اين مطالعه بعد بازشناسي اركان نظريه تكليف، خوانش خاص دو فقيه و متكلم برجسته مكتب فقهي متكلمان بغداد ـ شيخ مفيد و سيد مرتضي ـ را از نظريه تكليف، و هم، تمايز نگرشهاي آن دو را به مسيله بازكاويم.

Among the views explaining the relationship between God and human action, is the theory of assignment. Based on this view, the distinct characteristic of religious teachings is their assigning nature, according to which human beings enjoying the gift of wisdom have been assigned by God to practice or avoid certain kinds of acts. The theory of assignment is a widely accepted view in Islamic culture in a way that it is considered a preliminary principle of jurisprudence. The general theme of jurisprudence has been introduced by the scholars as “The Acts of religiously assigned Muslims.” Muslim theologians have divided the human tasks into two kinds of intellectual and religious. The relations between these two kinds of tasks and the practical solutions in case they contradict each other, are the subjects which have caused widespread divergences among Muslim scholars. Meanwhile, the Baghdad Shiite theologians and jurists have offered special reading toward this theory. In this essay after introducing the foundations of the theory of assignment, the particular reading of the two Shiite scholars of this school namely Sheikh Mufid and Sayyed Murtaza about the theory and their disagreement will be elaborated.