قرايت شاذ حمزه اصفهاني در كتاب التنبيه علي حدوث التصحيف

Hamza al-Iṣbahāniʹʹs Unknown, Irregular Reading of Quran as Reflected in the book al-Tanbīh ʻAlā Ḥuduth al-Tasḥīf

از ديرباز قرآن پژوهان به مسيله اختلاف قرايات عطف نظر كرده و با كاربرد شيوه‌هاي گوناگون براي سنجش قرايات مختلف و بازنمودن قرايات اصيل و پذيرفته از قرايات شاذ، كوشيده‌اند. آنان هر يك از رويكردي متفاوت به بحث نگريسته، و مكتبها و نظريه‌هاي مختلفي را در اين باره پديد آورده‌اند. بسياري از اين رويكردها به دانش زبان‌شناسي نيز پيوند خورده‌اند. از همين رو، نمي‌توان ديدگاه برخي زبان‌شناسان كهن را كه در حوزه علوم قرآن هم اشخاصي خبره بوده‌اند ناديد انگاشت. حمزه اصفهاني يكي از اين شخصيتها به شمار مي‌آيد كه در كتاب التنبيه علي حدوث التصحيف خويش، قرايتهايي شاذ را بازنموده است؛ قرايتهايي كه به نظر مي‌رسد نمي‌توانشان در هيچ يك از گزارشهاي تاريخي در باره روايات شاذ قرايت قرآن كريم، بازجست. در اين مطالعه كوشش مي‌شود با مطالعه گزارشهاي حمزه و ديگر شواهد كهن تاريخي از دوران زندگي و حيات علمي وي، مباني او در سنجش قرايات قرآن كريم در قياس با قاريان بزرگ عصرش تبيين گردد.

Since the early periods, Quran scholars have paid special attention to the issue of different ways of reading Quran. In this regard they have offered various methods to evaluate different readings and to identify the valid and irregular ones. They have tackled the issue from different angles and as a result, have created different schools and views most of which can be categorized under modern linguistics. For this reason, such ancient readings with special linguistic values are worthy of receiving scientific attention. Hamze Esfahani is one of the figures who has reflected some of the unknown readings of Quran in his book titled al-Tanbih Ala Huduth al-Tashif. Some of these readings cannot be found in any other works devoted to Quranic unknown readings. In this essay, relying on the Hamze Esfahaniʹs accounts and other historical proofs reflecting his era, his principles in evaluating different Quranic readings in comparison with other Quran scholars of his time, have been extracted and then judged.