مقايسه راندمان جذب، مصرف و بهره وري آب در سيستم هاي تك كشتي و چندكشتي كلزا (Brassica napus L.)، لوبيا (Phaseolus vulgaris L.) و ذرت (Zea mays L.)

Water Capture, and Use Efficiency and Productivity in Sole and Intercropping of Rapeseed (Brassica napus L.), Bean (Phaseolus vulgaris L.) and Corn (Zea mays L.)

به‌منظور بررسي راندمان جذب، مصرف و بهره وري آب در سيستم هاي تك كشتي و چندكشتي سه گياه كلزا، لوبيا و ذرت، آزمايشي در سال زراعي 87-1386 در منطقه مشهد به مرحله اجرا درآمد. در اين بررسي، 6 تيمار كشت شامل سه تيمار تك كشتي براي هر يك از سه گياه (كلزا در اول مهر، ذرت و لوبيا در 10 ارديبهشت) و سه تيمار چندكشتي شامل تيمار چندكشتي دوگانه (كشت همزمان لوبيا و ذرت در 10 ارديبهشت)، چندكشتي تاخيري دومرحله اي (كلزا در اول مهر و لوبيا و ذرت در 10 ارديبهشت) و چندكشتي تاخيري سه مرحله اي (كلزا در اول مهر، لوبيا در 20 فروردين و ذرت در 10 ارديبهشت) در نظر گرفته شد. اين آزمايش در قالب طرح بلوك هاي كامل تصادفي با سه تكرار اجرا گرديد. بر اساس نتايج، تركيب كشت، تاثير معني داري (01/0p?) بر راندمان جذب، مصرف و بهره وري آب داشت. در بين تيمارهاي چندكشتي، چندكشتي تاخيري دومرحله اي بيشترين راندمان جذب (43/0)، چندكشتي تاخيري سه مرحله اي بيشترين راندمان مصرف و بهره وري بر اساس عملكرد بيولوژيك (به‌ترتيب با 82/1 و 73/0 گرم بر مترمربع در ميلي متر) و چندكشتي دوگانه بيشترين راندمان مصرف و بهره‌وري بر اساس عملكرد دانه (به‌ترتيب با 43/0 و 17/0 گرم بر مترمربع در ميلي متر) را نشان دادند. در بين تيمارهاي تك‌كشتي كلزا بيشترين راندمان جذب (26/0) و بيشترين راندمان مصرف و بهره وري بر اساس عملكرد بيولوژيك (به‌ترتيب با 82/6 و 75/1 گرم بر مترمربع در ميلي متر) و ذرت بيشترين راندمان مصرف و بهره وري بر اساس عملكرد دانه (به‌ترتيب با 5/1 و 35/0 گرم بر مترمربع در ميلي متر) را داشتند. در مجموع، تيمار چندكشتي تاخيري دومرحله اي از نظر راندمان جذب، تك‌كشتي كلزا از نظر راندمان مصرف و بهره وري بر اساس عملكرد بيولوژيك و تك‌كشتي ذرت از نظر راندمان مصرف و بهره‌وري بر اساس عملكرد دانه، برتر بودند. با توجه به نتايج اين آزمايش به‌نظر مي رسد چنين تركيب هايي از كشت به علل مختلف از جمله سايه اندازي كلزا روي گياهچه هاي جوان لوبيا و ذرت نتيجه مطلوب حاصل ننمايد و لذا لازم است آزمايش هاي بعدي به نحوي طراحي گردند كه تلاقي دوره رشد گياهان همراه با كلزا بسيار كمتر از آنچه در اين آزمايش بود، تنظيم شود و تاريخ هاي كاشت به نحو ديگري تنظيم گردند.

In order to evaluate water capture and use efficiency and also productivity in sole and intercropping of three crops Rapeseed, Bean and Corn, an experiment was conducted in Mashhad in the growing season of 2007-2008. In this investigation six treatments including three sole cropping of the three crops (rapeseed sown in 22 September 2007, bean and corn in 29 April 2008) and three intercropping including double cropping (simultaneous sowing of corn and bean in 29 April 2008), two stage-relay intercropping of rapeseed, corn and bean (rapeseed in 22 September 2007, bean and corn in 29 April 2008) and finally three stage-relay intercropping of rapeseed, corn and bean (rapeseed sown in 22 September 2007, bean in 8 April 2008 and corn in 29 April 2008) were arranged in a complete randomized block design with three replications. Results showed that in general, cropping combination affected water capture and use efficiency and also water productivity (p?0.01). Among intercropping treatments, two stage-relay intercropping showed the highest capture efficiency (0.43), three stage-relay intercropping had the highest water use and productivity in terms of biological yields (1.82 and 0.73 g/m2/mm, respectively) and double cropping showed the highest water use efficiency and productivity in terms of seed yield (0.43 and 0.17 g/m2/mm, respectively). Among sole cropping treatments, rapeseed showed the highest capture efficiency (0.26), use efficiency and productivity in terms of biological yields (6.82 and 1.75 g/m2/mm, respectively) and corn showed the highest use efficiency and productivity in terms of seed yield (1.5 and 0.35 g/m2/mm, respectively). In general, two stage-relay intercropping for capture efficiency, sole cropping of rapeseed for use efficiency and productivity in terms of biological yield, and sole cropping of corn for use efficiency and productivity in terms of seed yield were superior than others. However, it seems that such combinations of crops for different reasons may not perform satisfactory results because of shading effect of rapeseed on young seedlings of corn and bean. Therefore, the design of these experiments should be altered in such a way to achieve in shortest overlapping of the growth of rapeseed with companion crops.