واكاوي ادلّه و مستندات اصل «عدم عطف قوانين كيفري به ما سبق» در نظام حقوقي اسلام

Analysis of the Non- Retroactivity Principle and its Foundations in the Islamic Legal System

طبق اصلي پذيرفته شده در همه نظام هاي حقوقي مدرن، قوانين مصوّب متاخر نمي توانند در اعمال گذشته تاثير داشته باشند؛ يعني نمي توان افرادي را كه پيش از تصويب قانون، رفتاري انجام داده اند، به استناد قانوني كه پس از آن وضع شده مجرم دانست. حقوقدانان كيفري از اين اصل با عنوان «اصل عدم عطف قوانين كيفري به ما سبق» ياد مي كنند. اين اصل در حقوق اسلام نيز در ضمن آيات و روايات متعدد، و در قالب قواعدي چون قاعده جب، قاعده قبح عقاب بلابيان، و اصل اباحه قابل شناسايي و بررسي است. از ديگرسوي برخي از حقوقدانان معاصر با استناد به آياتي از قرآن كريم استثناياتي را براي قاعده مزبور برشمرده اند و قايل به تخصيص اين اصل در حقوق اسلام گرديده اند. اين موارد غالباً مورد توجه فقهاي اماميه قرار نگرفته و در كتب فقهي بيشتر احكام فقهي مربوط به آنها و احيانا شان نزول آيات مذكور بيان گرديده است؛ و در رابطه با عطف شدن يا عدم عطف آنها به سابق، چيزي بيان نشده است. در اين نوشتار سعي گرديده است با شناسايي مباني اين اصل در حقوق اسلام، و تبيين و تحليل آنها، موارد ادعايي تخصيص اين اصل در حقوق اسلام نيز مورد نقد و بررسي قرار بگيرد.

According to a principle commonly adopted in all modern legal systems?,? recent laws do not apply to previous cases. In other words?,? it is not possible to re?-?prosecute individuals as new laws come to pass?.? This principle is known as the non?-?retroactivity principle in the criminal justice system?. The very principle can also be inferred from various Quranic verses and Hadith including the Jab regulations (crimes committed by the pre-Islamic subject), Ibaha principle (legal indifference) and the disapproval of Bila-bayan punishment (without making regulations clarified). Moreover?,? some contemporary Islamic scholars have proposed exceptions to this principle based on some other verses in the Quran?.? These new propositions are often dismissed or ignored by the Imamiah school and not included in their juratory sources beyond perhaps the revelation circumstances?.? In this article we have attempted to identify?,? discuss and critique the foundations of this principle in the Islamic law and work out the applicable cases?.