نمود تكميلي در زبان فارسي

Completive Aspect in Persian

نمود تكميلي، نقشي دستوري است كه رمزگذاري مفهوم «تكميل موقعيت» را در زبان هاي دنيا بر عهده دارد. با آن-كه اين مفهوم، هسته ي نقشي نمود تكميلي را تشكيل مي دهد، اما شواهد حاكي از آن است كه كاربرد اين نمود از سوي گويشوران تنها به بازنمايي تصوير «تكميل موقعيت» محدود نمي گردد. در پژوهش حاضر، پس از معرفي فعل معين «رفتن» در نقش نمود نماي تكميلي در زبان فارسي، بر اساس چارچوب دستوري شدگي و نيز مدل ابعاد معين-شدگي نشان خواهيم داد كه تحول فعل حركتي «رفتن» به نشانه ي نمود تكميلي، نمونه اي از فرآيند معين شدگي است كه تكوين معناي هسته اي «تكميل موقعيت» را به نمايش مي گذارد. اين معناي هسته اي از رهگذر فرآيند بسط استعاريِ طرحواره ي رويداد حركت در فعل «رفتن» پا به عرصه ي وجود مي گذارد. در كنار اين معناي هسته اي، عملكرد فرآيندهاي مجازي در برخي از كاربردهاي نمود مذكور، به پيدايش معاني غير هسته اي از جمله تاكيد، افسوس، فروتني، غيرمنتظرگي، بازگشت ناپذيري و بي اختياري فاعل يا كنشگر مي انجامد. داده هاي محدود زبان فارسي از كاربرد اين نمود حاكي از آن است كه تكوين نقش هاي هسته اي و غيرهسته اي فعل حركتي «رفتن» تنها به دليل تغيير جهت تمركز ساخت نمود تكميلي از نقطه ي آغاز كنش به سوي نقطه ي پايان آن نيست، بلكه انتقال مسير توجه مخاطب از عنصر كنشگر به عنصر كنش پذير بر روي محور گذرايي كنش، عامل ديگري است كه به پيدايش چنين معاني كاربردي مي انجامد.

Crosslinguistically, completive aspect is a grammatical function through which the concept of ʹto do something thoroughly and completely is encoded. In this survey, analyzing the verb raftan ʹto goʹ basically as a marker of completive aspect in Persian, based on grammaticalization theory, I argue that other types of concepts that are related to the completion of a certain action,e.g expression of regret, unexpectedness, non-volitionality and humbleness are metonymically emerged and have dramatically been overlooked in the literature so far. These elaborated meanings indicate that a completed situation signals a shift in emphasis toward both the temporal endpoint of the action and the endpoint of the causal chain. An unanticipated completion of a situation may involve the concept of involuntary agent which in turn draws the emphasis away from the starting point of the action in order to make the non-canonically instigation of the situation prominent.