ارزيابي تحولات قانون مجازات اسلامي مصوب 1392 در باب قصاص و ديه‌ي زن

Study of Changes in the Islamic Punishment Code (approved 1392/2013) concerning Women Retaliation and Blood-Money

ميان زن و مرد در حكم قصاص و ديه تفاوت‌هايي ديده مي‌شود. چنان‌كه ديه‌ي قتل زن نصف ديه‌ي قتل مرد است و اگر مردي زني را عمداً به قتل برساند، اوليا دم زن در صورتي مي‌توانند مرد را قصاص كنند كه نصف ديه‌ي مرد را به او بپردازند و اگر بخواهند از او ديه بگيرند، مطابق نظر بيشتر فقها بايد مرد قاتل به پرداخت ديه راضي باشد؛ اين در حالي است كه اگر زني، مردي را عمداً به قتل برساند زن بدون پرداخت ديه به ولي دم مرد قصاص مي‌شود. وجود مقرراتي از اين قسم باعث انتقاد از قانون شده بود. حكم ديه و تفاوت آن در زن و مرد برگرفته از نص قرآني نيست، بلكه برگرفته از روايات است و روايات خلاف آن نيز وجود دارد كه قانون مجازات اسلامي مصوب 1392 بر اساس آن روايات اصلاح شده است و سعي شده با اتخاذ راه‌كارهايي بخشي از اشكالات فوق رفع شود؛ در قسمت ديه، پيش‌بيني جبران تفاوت ديه‌ي زن از صندوق تامين خسارت‌هاي بدني و در قسمت قصاص - با پيروي از نظر فقهي ديگري- امكان الزام مرد جاني به پرداخت ديه‌ي زن و نيز امكان پرداخت فاضل ديه‌ي زن از سوي بيت‌المال و در نتيجه كمك به اوليا دم زن مقتول براي قصاص نمودن مرد قاتل، از جمله‌ي اين راه‌كارهاست. تلاش قانون‌گذار در اين موارد گرچه گاه تقديركردني است، اما در مواردي هم نقدپذير است.

There are certain differences between women and men concerning retaliation and blood-money. For example, blood-money for a woman is half the same for a man; and if a Muslim man premeditatedly murders a Muslim woman, the heir of the slain woman should pay half of the blood money of the man to him; and, if they want to receive blood-money from him, according to most jurists, it may be received if the murderer is content to do so. If a woman murders a man premeditatedly, however, she will be retaliated without payment of blood-money to man’s heirs. Following Islamic jurisprudence, the Islamic Republic of Iran Law has reflected the above points in articles of law. Because of presence of these articles and the like, [the Punishment] Code had been criticized. The verdict about blood-money and difference between verdicts concerning men and women are not based on the Text of Quran but on hadiths and there are contrasting hadiths as well. And the Punishment Code (approved 1392/2013) has been revised on the basis of the latter group of hadiths. Some attempts have been made to find soultions for some of the above problems. Concerning blood-money, it has been precited that when the victim is a woman, the difference between her blood-money and the blood-money of a man shall be paid from the Fund for Compensation of Bodily Harms; and, concerning retaliation- following other juridical opinion- a criminal man may forced to pay the blood-money of a woman and the difference may by paid from the Public Treasure. As a result, the heirs of the murdered woman may be helpedto retaliate the criminal man. These are among the above-mentioned solutions. Though attempts made by the legislator in this regard may be admired, in some cases they may be criticized as well.