ظرفيت سنجي نقش حضانتي مادر در مواجهه با سو استفاده ي پدر از مقام ولايي و حضانتي

A Survey on the Mother Custodial Role in Facing Father Abuse in His Guardianship and Custody Role

«ولايت قهري» و «حضانت» دو تاسيس مهم حقوقيِ برگرفته از فقه اماميه اند كه با ماهيت دوگانه ي حق-تكليف؛ ابزار حمايت، نگاهداري و تربيت اطفال - به عنوان يكي از آسيب پذيرترين و سرنوشت سازترين اقشار جامعه- به شمار مي روند. اين دو نهاد، علي رغم برخورداري از برخي مشابهت ها، هر يك گستره و شرايطي دارند كه به مفارقت مفهومي و حقوقي آنها انجاميده است. وجود انصراف ذهني نسبت به واژه ي حضانت، سبب مي شود تا با شنيدن اين لفظ، تنها معناي نگهداري و تربيت طفل در دوران طلاق به ذهن متبادر شود، اما در واقع معناي لغوي و دامنه ي حقيقي حضانت، دوران زوجيّت را نيز شامل مي-شود. نقش حضانتيِ مادر كه در دو بُعد اجرايي و نظارتي محقق مي شود، با عنايت به گستره ي وسيع اقتدار ولايي پدر و امكان سو استفاد ه ي وي از ضعف جسمي و عقلي طفل و يا انجام ندادن تكاليف ولايي و حضانتي توسط پدر، در تحقق سعادت و جلوگيري از ورود آسيب به طفل اهميت ويژه اي دارد. در اين راستا اين پژوهش، ابتدا خصايص اصلي «ولايت قهري» و «حضانت» را از فقه اماميه و حقوق موضوعه استخراج و تبيين تطبيقي نموده و سپس راه كارهاي حل تعارضات احتمالي در تصميمات والدين براي طفل در دوران زوجيّت و ادلّه و طرق اثباتي پيش روي مادر و مراجع قضايي كه در صورت مشاهده تصميمات زيان بار و مفسده آميز پدر براي طفل، قابل تمسّك هستند را مطرح كرده است.

Natural guardianship and custody are two crucial legal institute derived from Imamie Jurisprudence with a dual nature of right-duties. They are considered as supportive instruments for upbringing and educating the children as the most vulnerable and decisive segment of each society. The two institutes have a wide spread domain and conditions which led to their conceptual and legal discrepancies, despite of their similarities. Mental relinquishment toward the term custody cause us to concentrate on the meaning of educating and up-bringing in divorce period; however it embraces in fact the marital status as well. Motherʹs custodial role is realized in executive and supervision aspects. This role is of great importance, concerning the wide guardianship and authority of father and the possibility of his abuse of the childʹs physical and mental weakness as well as refusing to conduct his custodial and guardianship duties. The importance is rooted in achieving the child happiness and avoiding the child trauma. Therefore, in this paper we are going to explore and explain the main characteristics of the natural guardianship and custody according to Imamie jurisprudence and law in a comparative method. Then, we have presented solutions for probable contradictions in parental decisions for the children in marital period as well as evidences and proving ways for mother and judicial officials to resort, when they face fatherʹs harmful and corruptive decisions for his child.