آسيب‌شناسي انتشار صكوك اجاره در بانك‌هاي ايران: مطالعه موردي بانك سپه

Diagnosis of Sukuk Bonds Issuance: Case Study Sepah Bank

دارايي‌هاي ثابت در بانك‌هاي بزرگ كشور به‌صورت منابع قفل شده بر تراز مالي آنها سنگيني نموده و استفاده مطلوبي از آنها نمي‌شود. با توجه به تدوين دستورالعمل انتشار اوراق (صكوك) اجاره در بازار سرمايه در سال 1388 و نهايي شدن دستورالعمل انتشار اوراق اجاره در بانك مركزي در اواخر سال 1390 اين دارايي‌ها مي‌توانند با استفاده از اين ابزار مالي به منابع بانكي مولد تبديل شده و در طرح‌هاي اقتصادي مورد بهره‌برداري قرار گيرند. بانك‌ها براي انتشار اوراق اجاره اقدامات اوليه را انجام داده و به برخي تجارب در اين زمينه دست ‌يافته‌اند كه مي‌تواند مراجع تصميم‌سازي و تصميم‌گيري كشور را در تسهيل تامين مالي بانك‌ها از طريق تبديل دارايي‌هاي ثابت و مستغلات نظام بانكي به منابع بانكي مولد كمك نموده و براي اقتصاد كشور مفيد باشد. هدف اصلي مقاله بررسي موانع انتشار صكوك اجاره در بانك‌هاي دولتي و ارايه راهكارهاي كاربردي مي‌باشد كه براي دستيابي به اين هدف از روش توصيفي- تحليلي استفاده نمود و به مقايسه تطبيقي دستورالعمل‌ها، رويه‌ها و مقررات حاكم بر سازمان بورس اوراق بهادار و بانك مركزي ايران پرداخته شده ‌است. يافته‌هاي تحقيق نشان مي‌دهد كه عليرغم تدوين فرايند انتشار صكوك اجاره در سازمان بورس و بانك مركزي به‌دليل مشكلات ساختاري نظير فقدان راهكار مشخص براي فروش دارايي بانك‌هاي دولتي به شركت واسط، فقدان نهادهاي مرتبط با انتشار صكوك اجاره در دستورالعمل و رويه‌هاي بانك مركزي، عدم شموليت قانون توسعه ابزارها و نهادهاي مالي جديد در خصوص معافيت‌ عوارض و ماليات در دستورالعمل بانك مركزي، فقدان متولي واحد براي انتشار صكوك اجاره و... امكان بهره‌گيري بانك‌هاي دولتي از اين ابزار كارامد تامين مالي اسلامي وجود ندارد. در اين پژوهش راهكارهاي اجرايي و عملياتي براي نهادينه كردن ابزار صكوك اجاره ارايه شده است.

Fixed assets burden on the balance sheets of major banks of the country as locked resources and may not be utilized properly. With regard to the compilation of the issuance guideline of lease bonds (Sukuk) in capital market in 2009 and after finalization of this guideline by Central Bank in the early 2012, using this financial instrument, these assets could be changed into the productive banking resources, and exploited in economic plans. Banks have taken preliminary steps to issue lease bonds and have achieved some experiences that could be referred to for decision-making. Also it could help the economy to make appropriate decisions in facilitation of banking finance through changing the fixed assets and real estates of banking system into productive banking resources. The main objective of this research is to investigate the barriers of issuance of lease sukuk in state banks and to present applied solutions. In order to achieve this aim, the researcher has applied descriptive–analytic method and employed comparative comparison, by-laws and the governing law of the Stock–Exchange Organization and the Central Bank of the Islamic Republic of Iran. The results show that despite compilation of the issuing process of lease stock in the Stock- Exchange Organization and Central Bank, due to the structural difficulties such as: lack of specific solution to sell the assets of state banks to intermediary company, absence of related institutions regarding issuance of lease sukuk in guidelines and procedures of Central Bank, non-inclusion of the law regarding development of instruments and new financial instruments on the exemption of taxes and duties in the guideline of the Central Bank, lack of a unified custodian for issuance of lease sukuk and etc, there is no possibility to make use of this efficient instrument within state banks. In this research, enforceable and operational solutions have been given to institutionalize the lease sukuk instrument.