مضمون عياري و جوانمردي و آموزه هاي تعليمي- القايي آن در حماسه هاي منثور (مطالعه موردي: سمك عيار، داراب نامه و فيروزشاه نامه)

Theme of Ayyari and Javanmardi and its Didactic-Suggestive Teachings in Prose Epics (case study: Samak-e Ayyar, Darabnameh and Firouzshahnameh)

در پژوهش هاي پيشين، كاوش درباره مضمون عياري و آموزه هاي جوانمردي و جريان ها و شاخه هاي اين آيين اجتماعي-سياسي عموماً بر اثر غلبه گرايش و نگاه نخبه گراي محققان و محوريت و جايگاه ويژه قرآن كريم و متون ديني، بيشتر معطوف به متون عرفاني منثور و گاه منظوم بوده است. روشنگري و بازنمايي ارتباط تنگاتنگ و كهن عياري و جوانمردي با متون حماسي و نماياندن آموزه هاي تعليمي- القايي اين جمعيت اخلاقي مي‌تواند گامي نو و جهت ساز باشد تا خاستگاه اوليه و ايراني عياري را آشكار سازد و برخي برداشت هاي نادرست موجود را نيز در اين مورد اصلاح نمايد. با اين چشم انداز نوشتار حاضر كوشيده است نخست مباني نظري تحقيق را در چهار محور روايت هاي حماسي منثور، ادبيات تعليمي و چيستي و زيرشاخه هاي آن، پيشينه تاريخي و فراز و فرودهاي جوانمردي و عياري معرفي كند و سپس با رويكرد تطبيقي موردي و گونه شناختي، به تحليل و توصيف آموزه هاي تعليمي- القايي عياران و جوانمردان در دو حماسه منثور سمك عيار و داراب نامه بپردازد. دست آوردهاي جستار حاضر، ناگفته ها و ابعادي را آشكار مي سازد كه پيشتر بدان ها توجهي نشده است.

In previous researches, exploration of the theme of Ayyari and teachings of Javanmardi and branches of this socio-political rite has focused mostly on prose and sometimes poetic mystical texts due to elitist view of researchers, and centrality and special status of the Holy Quran and religious texts. Perhaps, elucidating and representing the close relation of Ayyari and Javanmardi to epic texts and showing didactic teachings of this moral society can be a new and impressive effort to reveal its primary and Iranian origin and also correct some existing incorrect considerations. By this background in mind, the present paper aims to introduce in two sections the theoretical foundations of research in four axes including: prose epic narratives, didactic literature, its nature and branches, historical background and ups and downs of Ayyari and Javanmardi. Then, by comparative and typological approach in two prose epics Samak-e Ayyar and Darabnameh, didactic-suggestive teachings of Ayyaran and Javanmardan are analyzed and described. Having an almost comprehensive view on previous studies in this field, the present article reveals some points not considered before.