زندان جان(پژوهشي در معناي قفس در متون شعري ادب فارسي)

Prison of Soul A Study on the Meaning of Cage in Poetic Texts of Persian Literature

شـاعران و سخنوران در انتقال پيامهاي خويش، با توجه به انديشه و توانايي خود واژگاني را بر مي گزينند كه هم معنايي مفيد و هم قدرت القا و تصويرسازي بـالايي داشته باشد. پــژوهش حاضر به بــررسي يكي از ايـن واژه‌هاي پركاربرد، مـوثر، نمادين و تصـويري يعني «قفس» مـي پردازد. بـا تحقيق در منتخب ديـوان شاعران از قرن سوم تا عصر حاضر مشخص مي‌شود كه واژه قفس كه از زبـان عربي وارد فارسي شده است، پا به پاي جريان‌هاي شعر فارسي و متناسب بـا مـوضوعات گوناگون در طول تاريخ شعر، معاني گوناگون زباني و بلاغي به خود گرفته است. شاعران به تناسب موضوعات و روحيه خويش علاوه بر معني لفظي اين واژه، معاني كنايي و استعاري گوناگوني مانند دنيا، تن، جسم، وطن، جامعه و معاني ديگر از اين اراده كرده‌اند. بيشترين استفاده از اين واژه در معني «تن و دنيا» در شعر سنتي و عرفاني به چشم مي‌خورد و در شعر معاصر بيشتر در مفهوم زندان و جامعه به كار رفته است. در مجموع تصويري كه از قفس ارايه مي‌شود زنداني براي روح و جان انسان است.

Considering their thought and ability, poets select some words, which have both useful meaning and high capacity of suggestion and imagery, for conveying their messages. This article discusses one of the frequent, effective, symbolic and imagist words, i.e. “cage”. The main question is how and with which linguistic and rhetoric meanings this word has been used in Persian texts. Exploring the Divans of poets from third century onwards –of course the selected poets- it is found out that such word, which itself entered Persian from Arabic, represents various linguistic and rhetorical meanings keeping pace with movements of Persian poetry and proportionate with different subject in the history of poetry. Proportionate with subjects and their temperaments, poets have ascribed different literal as well as figurative and metaphorical meanings like world, body, country, society and other meanings to this word. In classical and mystical poetry, this word has been mostly used in the sense of “body and world” whereas in contemporary poetry it has been used mainly in the sense of “prison and society”. In general, cage suggests the image of a prison for the soul of human being.