ارزيابي صفات موثر بر ميزان دگرگشني لاين هاي نرعقيم سيتوپلاسمي برنج ايراني

Evaluation of Allogamic Characteristics for Iranian Rice Cytoplasmic Male Sterile Lines

در برنامه توليد بذر هيبريد، ارزيابي صفات مرتبط با دگرگشني در لاين هاي نرعقيم، جهت گزينش لاين هاي مطلوب ضروري است. در تحقيق حاضر از 7 لاين نرعقيم سيتوپلاسمي (بين المللي) و نگهدارنده آنها و تعداد 33 لاين نرعقيم ايراني به همراه لاين والديني آنها در قالب طرح بلوك هاي كامل تصادفي استفاده گرديد. نتايج حاصل از تجزيه واريانس حاكي از وجود تفاوت معني دار بين لاين هاي مورد مطالعه براي صفات طول كيسه بساك، طول ميله پرچم، طول كلاله، طول گلوم، طول گلچه، عرض گلچه، باروري دانه گرده، طول خوشه، درصد خروج خوشه، درصد دگرگشني، تعداد كل دانه و درصد باروري خوشه بود. مقايسه ميانگين صفات نشان داد كه لاين نرعقيم حسني ريشك قرمز A داراي بلندترين طول كلاله (93/2 ميلي متر) و كوتاهترين طول كيسه بساك (87/1 ميلي متر) مي باشد. درصد دگرگشني در لاين حسني ريشك قرمزA و خزر A بسيار پايين بود. لاين نرعقيم بين المللي IR69224A ضمن داشتن عقيمي كامل گرده، درصد دگرگشني بالايي (79/37%= ) داشته است. صفات درصد عقيمي گرده، تعداد گلچه در خوشه، طول گلوم و طول ميله پرچم، ضريب تغييرات ژنوتيپي، وراثت پذيري و پيشرفت ژنتيكي بالايي نسبت به ساير صفات داشته اند، در نتيجه اين صفات را مي توان به عنوان معيار انتخاب در لاين هاي نرعقيم سيتوپلاسمي با ميزان دگرگشني بالا در نظر گرفت. همچنين درصد دگرگشني با صفاتي نظير طول بساك (47/0=r)، خروج خوشه (32/0=r) و طول گلچه (22/0=r) رابطه مثبت و معني داري داشته است در نتيجه لاين هاي نرعقيم سيتوپلاسمي با طول بساك و اندازه گلچه بزرگتر و خروج خوشه بيشتر، درصد تشكيل بذر هيبريد بيشتري خواهند داشت.

In the process of hybrid rice seed production program, initial assessment of the traits related to out crossing levels in male sterile lines for selecting the favorite lines is necessary. Therefore, the study of seven cytoplasmic male sterile lines (released by IRRI) together with their maintenance and 33 male sterile lines derived from backcrossing program (released by Iran) were compared using a randomized complete block design with three replication. Analysis of variance indicated significant differences among the studied lines in 1% level for all characters. Mean comparison of traits showed that male sterile Hasani-awn-Red has the longest length of stigma (2.93 mm) and shortest length of anther (1.87 mm). Out crossing percent was very low in Hasani-awn-Red A and the Khazar A lines. IR69224A line with complete pollen sterility, had out crossing percent ( = % 37.79). Pollen sterility, number of florets per panicle, legume and stamen length traits have been high genotypic coefficient of variation, inheritance, genetic progress. These traits can be used as selection criteria for cytoplasmic male sterile lines without high crossing. Also, out crossing with traits such as anther length (r = 0.47), panicle exertion rate (r = 0.32) and floret length (r = 0.22) had a significant positive correlation. Thus cytoplasmic male sterile lines with anther length large, floret size and complete panicle exertion will be more products of hybrid seed.