تحليل داستان «شيخ صنعان» منطق الطّير عطار براساس نظريه كنشي گرماس

The Analysis of the Story of "Sheikhe Sanan" from Attar’s Manteghol Tayr based on Greimas’s Action Theory

ساختارگرايي ادبي به دنبال آن است تا علمي‌ترين مبناي ممكن را براي مطالعات ادبي فراهم آورد. ساختارگرايي روش تحليل متن و شناخت نظام آن است.اي.جي.گرماس يكي از روايت شناساني است كه با ارايه الگوي كنشي، تحليل و شناخت روايت را آسان‌تر كرده است. گرماس با ساده كردن الگوي تحليل قصه پراپ، نشان داد كه همه عناصر تشكيل دهنده قصه، قابل تجزيه و تحليل و داراي نقش موثّرند. اين كنش‌گرها ممكن است، اشيا ، مفاهيم يا اشخاص باشند. مدل گرماس بسيار انعطاف پذير است و ظرفيت بالايي براي تجزيه و تحليل قصه دارد. در اين مقاله كوشش شده است، نمونه هايي روشن و عيني از داستان شيخ صنعان برمبناي الگوي كنشي گرماس ارايه شود. داستان شيخ صنعان، طولاني‌ترين و مشهورترين حكايت منطق‌الطير است و يكي از داستان‌هايي است كه مورد توجه محقّقان منطق الطير قرار گرفته است. داستاني است كه داراي افت و خيزها و كشش‌ها و كوشش‌هايي است كه امكان تحليل آن را بر مبناي الگوي ياد شده فراهم مي‌كند. تحليل قصه شيخ صنعان براساس مدل گرماس هم استواري قصه و ساختار و پيوستگي اجزاي آن را نشان مي دهد و هم بازگو كننده توانايي اين الگو در شناخت ساختار و نظام قصه‌هاي كهن فارسي است.

Literary Structuralism seeks the most scientific basis for analyzing literary texts. Structuralism is the method of analyzing the text and understanding its system. Greimas is one of the narratologists who proposes Action Theory for making the analysis and understanding of the narration easier. He simplifies Propp’s model and also shows that all elements of the tale are analyzable and effective. The actors may be things, concepts or personas. Greimas theory is flexible and has a high potential for analyzing the tale. This paper tries to offer clear and objective instances of Sheikhe Sanan story based on Greimas’ Action Theory. The story of Sheikhe Sanan is the longest and most famous story in Manteghol Tayr and it is always considered by researchers of Manteghol Tayr. This story has ups and downs which make possible a Greimasian analysis. Such analysis not only shows the integrity and coherence of the story but also shows the capacities of this model for analyzing the structure of Persian old tales.