طرحواره حجمي و كاربرد آن در بيان تجارب عرفاني

The Container Schema and its Usage in the Expression of Mystical Experiences

يكي از نظريه‌هاي مطرح در شاخه‌هاي معني شناسي، معني شناسي شناختي است. از جمله ساخت‌ها و فرايندهاي مفهومي كه معني شناسان‌شناختي به آن پرداخته‌اند، طرحواره‌هاي تصويري يا فضاهاي ذهني است. طرحواره‌هاي تصويري سطح اوليه‌تري از ساخت شناختي زيربناي استعاره‌اند كه امكان ارتباط ميان تجربيات فيزيكي ما را با حوزه‌هاي شناختي پيچيده‌تري فراهم مي‌كنند. بر اساس طرحواره حجمي تجربه‌اي كه انسان از وجود فيزيكي خود مبني بر اشغال بخشي از فضا دارد، درك مفهوم انتزاعي حجم را براي او امكان پذير مي‌سازد و انسان مظروف ظرف ها و مكان‌هايي مي‌شود كه داراي حجم هستند و اين تجربه فيزيكي را به مفاهيم ديگر كه به لحاظ جوهري يا مفهومي حجم ناپذيرند، بسط مي‌دهد و طرحواره‌هايي انتزاعي از احجام فيزيكي در ذهن خود پديد مي‌آورد. از طريق طرحواره حجمي مي‌توانيم مفاهيم انتزاعي را كه بر بودن چيزي درون چيز ديگر دلالت دارد در قالب مفاهيم و تجربه‌هاي عرفاني مورد بررسي قرار دهيم؛‌ از جمله مباحثي كه در اين پژوهش بر مبناي طرحواره حجمي مورد بررسي قرار گرفته‌اند،‌ موارد مربوط به آيه نور، كلمه توحيد،‌ اطوار دل،‌ اقليم هشتم و شهرهاي زمرّدين آن و دريا است. بر اساس طرحواره حجمي،‌ انسان به وسيله مفاهيمي كه از تجارب فيزيكي ذخيره شده در ذهن خود دارد مي تواند فضاهاي فراحسي و مفاهيم انتزاعي و بسياري از تجارب و حوادث دروني و عرفاني را تبيين كند. در اين پژوهش ابتدا معني شناسي شناختي و طرحواره‌هاي تصويري به طور مختصر تعريف مي‌شود و سپس درباره مكان ها و مفاهيم عرفاني و انتزاعي كه در بعضي از متون عرفاني؛ ‌از جمله مثنوي معنوي بر اساس طرحواره حجمي بيان شده اند، بحث مي شود.

One of the important theories of semantics is Cognitive Semantics. Among conceptual structures and processes approached by cognitive semanticists are image schemas. Image schemas are deep structures of cognitive metaphors that make relations between our physical experiences and cognitive fields possible. Based on the container schema, physical experience of being in a container is the base of manʹs experience of abstract concepts which are understood through this schema. The mystical experiences and concepts that represent being as an abstract thing in the abstract container can be analyzed through container schema and metaphors which are based on this schema. In this research, the concepts and symbols of the Noor (light) verse, the Monotheism Word, the Heartʹs Approaches, the sea, Eighth Climate and its emerald cities are studied in terms of this schema. Based on the theory of Cognitive Semantics, the man can understand the abstract concepts and esoteric experiences of mysticism in terms of this schema.