مطالعه شكل و روش ساخت آثار آبگينه جرجان، سده سوم تا ششم هجري

Study the forms and methods of construction of Jorjan glass 3th to 6th centuries

هنر شيشه‌گري از ديرباز نزد ايرانيان متداول بوده است؛ اما نقطه اوج آن را مي‌توان مربوط به سده سوم تا ششم هجري در جرجان دانست. آثار به‌دست‌آمده در اين دوران، بيشتر پارچ‌ها و صُراحي‌ها هستند كه طرح‌هاي متنوع دارند. با وجود اينكه تزييناتِ آثار آبگينه در دوره سلجوقي پراهميت و در اواخر اين دوران ويژگي‌هاي خاصي دارد، تاكنون بررسي و مطالعه اصولي روي شكل، تزيينات و روش ساخت آن‌ها انجام نشده است. در پاسخ به اين پرسش كه آيا آثار آبگينه سده سوم تا ششم هجري جرجان تاثيرگرفته از آثار دوران قبل است، اين فرضيه مطرح مي‌شود كه اين آثار به‌لحاظ شكل، تزيينات و شيوه ساخت، برگرفته از دوران ساساني‌اند؛ بنابراين روش تحقيق در اين پژوهش، تاريخي- توصيفي بوده وتلاش شده ضمن بررسي شيوه ساخت آبگينه‌هاي سده سوم تا ششم هجري شهر جرجان، روش تزيينات و اشكال آن‌ها نيز بررسي شود. با بررسي‌هاي انجام‌شده، اين نتيجه به‌دست آمد: بيشتر آثار دوره سلجوقي تاثيرگرفته و ادامه فن و شيوه ساخت آبگينه‌هاي دوره ساساني است كه به روش دميده در قالب و دميدن آزاد ساخته ‌شده‌اند. اما در اين دوران، با افزايش تبحر هنرمندان اين رشته، اعتلاي كيفيت آثار توليد‌شده را مشاهده مي‌كنيم.

Iranian Domestic and Foreign Art Museums have numerous illustrated shahnama each of which plays an important role in analyzing the painting vicissitude of Esfahani School. In the meantime, Rashida Shahnama is one of the very important manuscripts now kept in Golestan Palace Museum in Tehran. This copy of Rashida Shahnama belongs to 11th Lunar Hegira with 93 unwritten depictions. All the depictions of this shahnama bear the general specifications of Esfahani School. In these depictions, visual and aesthetic elements of Esfahani School such as chorus, coloring, design, figures, sceneries, visual structure and executive techniques are seen. Since the depictions of this copy lack the signature of their creator, this paper emphasized that with the study of the exclusive specifications of each and every one of these painting, their creators may be identified. The main hypothesis of this paper is that the depictions of this Shahnama have specific identities distinguished from Esfahan School to the extent that they can be distinguished from other works of this era. In this paper, the executive style is called Esfahani, and the esthetics governing these works is analyzed.