آداب خانقاه بابا فريدالدّين گنج شكر( شكر گنج )

Abbatial Mores of Baba Fariduddin Ganj Shakar

عرفان اسلامي از آغاز تا كنون گرايش هاي فكري متعدّدي در خود داشته است و بر همان اساس طريقت ها و فرقه هاي مختلفي در آن پا به عرصه وجود گذاشته اند. يكي ازاين فرقه ها، طريقه ي چشتيه در شبه قاره است كه پيروان فراواني در شهرهاي مهم آن از جمله پنجاب، هانسِي و دهلي داشت و از تشكيلات رسمي و نظام خانقاهي ويژه اي برخوردار بود. از معروفترين خانقاه هاي چشتيه در قرن هفتم، خانقاه شيخ فريد الدين گنج شكر معروف به بابا فريد (664 ه ) در شهر اَجودهن، پاك پتن شريف، بود. اين پژوهش درصدد بررسي پاره اي از آداب و سنن درونِ خانقاه شيخ فريدالدين مانند كيفيت مريد گرفتن و بيعت كردن، مقراض كردن و كلاه دادن ... است. بررسي و پرداختن به مساله ي آداب و رسومِ فرقه اي خاص، از جنبه هاي فرهنگي و اجتماعي حايز اهميت است و از اين طريق مي توان به ميزان پايبندي پيروان يك فرقه به سنن قبلي، حدود تغييرات، موارد جايگزين شده، علل آن و نيز نحوه خروج يا شيوع انحرافات در بين آنان پي برد. در اين مقاله، آداب خانقاه بابا فريد بر اساس مندرجات يكي از نسخ راحت القلوب اثر نظام اوليا، شاگرد و خليفه وي، هم چنين كتاب اسرار الاوليا اثر مريد و داماد و جانشين وي بدرالدّين ابواسحاق بررسي شده است.

Since the beginning, Islamic Sufism has borne several trends of thought, and different Sufi sects and principles have been emerged from it, one of them ‘Chishtiya’ in the Indian subcontinent which has had lots of followers in the major cities of the Indian subcontinent such as Punjab, Delhi, and Hansi with a formal establishment and a special abbatial system. One of the most famous ‘khanqahs’ (worship places) in the seventh century was Sheikh Fariduddin Ganj Shakar known as Baba Farid’s khanqah (664 AH) in Ajodhan, Pakpattan Sharif. This study seeks to investigate some of the traditions and mores inside Sheikh Fariduddin’s khanqah such as the manners of accepting disciples, swearing allegiance, cutting the hair, granting the hat, etc. Investigation of the cultural and social aspects of a certain sect’s mores is of great importance since in this way we can detect the adherence of the followers of a sect to the previous traditions, modifications, limits of changes, substituted cases, the causes, as well as the way of withdrawal or prevalence of deviations among them. In the present paper, the mores of Baba Farid’s khanqah, based on the contents of ‘Rahat ul-Qolub’ manuscript written by Nizam Olia, his student and caliph, as well as ‘Asrar ul-Olia’ by Badroddin Abu Eshaq, his disciple, son-in-law, and successor, have been investigated.