بررسي ميزان غلظت فلزات سنگين در بافت‌هاي مختلف ماهي كليكا و سه خاره درياي خزر

Concentration of Heavy Metals (Cd, Cr and Pb) in the Tissues of Clupeonella Cultriventris and Gasterosteus Aculeatus from Babolsar Coastal Waters of Mazandaran Province, Caspian Sea

سابقه و هدف: فلزات سنگين در اثر فاضلاب‌های صنعتی، شهری و كشاورزی به وجود می‌آيند. اين فلزات معمولاًً در مقابل تصفيه شيميايی مقاوم می‌باشند. اين گونه فلزات به راحتی می‌توانند باعث آلودگی زيست محيطی آبزيان به خصوص ماهی‌ها شوند كه يكی از مهم‌ترين زنجيره غذايی انسان‌ها محسوب می‌شوند. هدف از اين مطالعه، بررسی غلظت فلزات سنگين از جمله سرب، كادميوم و كروم در ماهی كليكا و سه خاره ساحل بابلسر واقع در استان مازندران بود. مواد و روش ها: در اين مطالعه توصيفی- مقطعی 50 ماهی سه خاره و 50 ماهی كليكا كه توسط تور صيادی در سال 1391 كه از مناطق ساحلی بابلسر صيد شده بودند، مورد بررسی بيومتری قرار گرفته و سپس نمونه‌ها را به روش هضم بافتی آماده سازی شده توسط دستگاه جذب اتمی مورد سنجش قرار گرفتند. پس از هضم نمونه‌ها با اسيد نيتريك 65 درصد، سرب و كادميوم و كروم آن‌ها با دستگاه جذب اتمی شعله اندازه‌گيری شدند. يافته ها: ميانگين غلظت كلی سرب، كروم و كادميوم در مپاهی سه خاره به ترتيب 113/0، 28/5 و 046/0 و ميانگين غلظت كلی سرب، كروم و كادميوم در ماهی كليكا به‌ترتيب 126/0، 29/4 و 096/0 ميكروگرم بر گرم وزن خشك نمونه به‌دست آمد. نتايج اين تحقيق نشان داد كه اختلاف معنی‌داری بين تجمع اين فلزات در جنس نر و ماده وجود ندارد هم‌چنين نتايج حاصل از تعيين همبستگی نشان داد ارتباط معنی‌داری بين ميزان فلزات سنگين در اندام‌های مختلف ماهی و طول بدن وجود ندارد. استنتاج: نتايج اين بررسی نشان داد كه غلظت فلزات سنگين سرب و كروم از استانداردهای گزارش شده توسط سازمان بهداشت جهانی كم‌تر بوده و نگران كننده نمی‌باشد. هر چند ميانگين غلظت فلز كادميوم در هر دو نوع ماهی از حداكثر مجاز برای مصارف انسانی بالاتر بوده و نياز به بررسی‌های بيش‌تر دارد. هم‌چنين پيشنهاد می‌شود كه از ماهيان كليكا و سه خاره به عنوان بيوانديكاتور به منظور ارزيابی ميزان آلودگی آب نواحی مختلف دريای خزر و حتی رودخانه‌ها استفاده شود.

Background and purpose: Heavy metals are released to the environment as a result of industrial, urban and agricultural sewages. They are usually resistant to chemical dissociation. They can easily contaminate aquatic animals especially fishes which are amongst the food chains of human. This study evaluated the concentration of heavy metals in the tissues of different types of Clupeonella cultriventris and Gasterosteus aculeatus in the waters of Caspian Sea in Mazandaran Province. Material and Methods: This cross-sectional descriptive study was performed on 50 Clupeonella cultriventris and 50 Gasterosteus aculeatus obtained from Mazandaran coastal by multi mesh gill nets in 2012. The samples were digested by concentrated 65% nitric acid, and were analyzed for Pb in a graphite furnace atomic absorption spectrophotometer and for Cd and Cr in a flame atomic absorption spectrophotometer. Results: Mean concentration of Pb, Cr and Cd in Gasterosteus aculeatus was 0.113, 5.28 and 0.046 and mean concentrations of Pb, Cr and Cd in Clupeonella cultriventris were 0.126, 4.29 and 0.096 (μg/g dry weight), respectively. The results showed no significant correlation between the concentrations of these metals and length of fish and different tissues of the fish. Conclusion: We found the concentration of heavy metals including Pb and Cr in both types of the fishes less than the amounts reported by WHO, so they do not bare considerable health risk. However, the concentration of Cd is more than the recommended consumption limit for human which could lead to many diseases. We believe that these fishes could be used as a bioindicator for assessing the pollution load of sea water and rivers.