ارزيابي چندمعياره مكاني در سامانه اطلاعات جغرافيايي (GIS) براي اولويت‌بندي مكاني بهينه احداث سدهاي اصلاحي سنگي‌ملاتي و توري‌سنگي

Spatial Multi Criteria Evaluation (SMCE) in GIS for Optimum Spatial Prioritization for Construction of Masonry and Gabion Check Dams

هدف پژوهش، كاربرد روش ارزيابي چندمعياره مكاني (SMCE) در سامانه اطلاعات جغرافيايي (GIS) براي اولويت‌بندي مكاني بهينه در احداث سدهاي اصلاحي سنگي‌ملاتي و توري‌سنگي است. روش ارزيابي چندمعياره به دليل دخالت عوامل و محدوديت‌هاي متعددي در انتخاب مكان بهينه اين سازه‌ها انتخاب شد. به طور موردي حوزه آبخيز چنارناز در جنوب استان يزد انتخاب شد. دو مدل درختي كه شامل محدوديت‌ها و عوامل مكاني بودند در برنامه ارزيابي چندمعياره مكاني در محيط سامانه اطلاعات جغرافيايي براي مكانيابي سدهاي اصلاحي سنگي‌ملاتي در آبراهه‌هاي رتبه سه و نيز براي مكانيابي سدهاي توري‌سنگي در آبراهه‌هاي رتبه دو طراحي شد. محدوديت‌ها و عوامل با استفاده از توابع مربوط، استانداردسازي بولين و فازي شدند. وزن عوامل نيز با روش رتبه بندي مشخص گرديد. در مرحله بعد تلفيق لايه‌ها در مدل درختي در محيط سامانه اطلاعات جغرافيايي انجام شد. نتيجه آن، دو نقشه نمايانه تركيبي با ارزش‌هاي فازي بود. با طبقه بندي نقشه‌هاي نمايانه تركيبي، مكانهاي بهينه احداث سازه‌هاي مذكور در دو نقشه جداگانه به همراه سه اولويت به دست آمده و روي تصوير ماهواره اي منطقه و نقشه آبراهه‌ها به صورت دو و سه بعدي نمايش داده شد. صحت نتايج مدل نيز با بازديد از منطقه و انطباق داشتن مكانهاي پيشنهادي مدل با مناطقي كه مناسب احداث اين نوع سازه‌ها بود كنترل شد. اين مدل با مختصري تغيير در ديگر حوزه‌هاي آبخيز نيز قابل استفاده است و در تشخيص محل بهينه احداث سدهاي اصلاحي با سرعت و دقت، توصيه مي‌گردد.

Objective is application so spatial multi criteria evaluation (SMCE) for optimal spatial prioritization in building of concrete and gabion check dams. SMCE was selected because there are many criteria, factors and constraints affected in optimal spatial prioritization of these structures. Chenar Naz watershed in south of Yazd Province was selected on case study. Two tree type model including spatial factors and constraints in SMCE program in GIS environment were designed. One for concrete check dams allocation in 3rd order streams with and other for gabion damsʹ allocation in 2nd order streams. All factors and constraints were standardized by fuzzy and Boolean method respectively. Factors were weighted by ranking methods. Compositing of these layers were done by SMCE in GIS environment. Outputs were two composite index maps (CIM) with fuzzy values. By classification of CIMs, optimal spatial prioritization for building of these structures in two separate maps with three priorities, were determined. They were presented on satellite images and stream maps as two and three dimension were shown. This model with a little change can be use in other watersheds and was recommended for finding optimum location to build check dams quickly and accurately.