منشا آفرينش و جايگاه انسان در شعر بيدل دهلوي

The origin of creation and human situations in Bidel Dehlavi s poetory

جايگاه والاي بيدل دهلوي در ادبيات عرفاني و معاني و مضامين بلند و ژرف در اشعار او، قابل تفسير و بررسي است. مقاله ي حاضر با روش توصيفي- تحليلي و با تكيه بر منابع كتابخانه-اي به بررسي ديدگاه بيدل درباره ي منشا آفرينش و جايگاه انسان در عالم خلقت پرداخته است. در آثار بيدل، اعتقاد به تجلّي خداوند و وحدت وجود و جايگاه انسان كامل در آفرينش جهان، به طور چشمگيري مشهود است. بيدل تمام جهان هستي را تجلّي حضرت حق مي داند. او معتقد است كه منشا آفرينش عالم و انسان، عشق است و اين عشق در تمام هستي جريان دارد. بيدل مبناي عرفان خود را وحدت وجود معرفي مي كند و معتقد است كه تمام كثرات اين عالم، ريشه در وحدت دارد. البته بيدل كثرت را هم به رسميّت مي شناسد و معتقد است كه با عبور از اين كثرات، مي-توان به وحدت رسيد. او براي تبيين عقيده ي وحدت وجودي خويش از تمثيل هايي مانند خيال، آيينه، موج و دريا، حباب و دريا، سلسله ي اعداد و...استفاده مي كند. بيدل مانند ساير متصوّفان هدف از خلقت و نظام آفرينش را وجود انسان كامل مي داند. انسان كامل از نظر بيدل آيينه ي تمام نماي خداوند، خلاصه ي اعيان و زبده ي آفاق است. بيدل پيامبر اسلام(ص)را به عنوان انسان كامل معرفي مي كند و هدف از آفرينش جهان را وجود حضرت محمّد (ص) مي داند.

The sublime position of Bidel-e-Dehlavi in theosophical literature and deep and exquisite concepts in his poems worth being considered. This study seeks to explore Bidel-e-Dehlavi’s viewpoint upon man’s position in this world and the source of creation by using library data and analytic-descriptive approach. Mirza Abdulgadr Dehlavi is a Vahdat –e Vujudi ( pantheist ) Sufi and poet and was influenced by Ibn Arabi. He has proposed prominent tenets such as pantheism, Manifestation of Allah, and the special place of Love which he believes is the source of creation of man and the universe. According to Bidel the base of Tasawwof is Unity of Being. He holds that all the varieties of the world spring from Unity. However, He recognizes the varieties of the world as well and asserts that one can attain unity by passing through those varieties. In order to justify Unity of Being, he uses allegories such as illusion, Mirror, sea and set of numbers. Like all other Suffis, Bidel believes that the mere purpose of Creation is the perfect man. In his view, human being is a mirror of God. According to him, prophet of Islam is the perfect Man and the world was created because of his being.