نقش كودهاي آلي و بيولوژيك در جذب فسفر و پتاسيم توسط سياهدانه (Nigella sativa L.)

The Effects of Organic and Biological Fertilizers on Phosphorus and Potassium Uptake by Black Seed (Nigella sativa L.)

كمبود فسفر و نيز كارايي جذب پايين اين عنصر در خاك‌هاي با pH بالا، يكي از مشكلات مهم در سيستم‌هاي زراعي مناطق خشك و نيمه خشك مي‌باشد. از اين رو، به ‌منظور بررسي اثر كودهاي آلي و بيولوژيك بر كارايي مصرف فسفر و نيز پتاسيم سياهدانه در خاكي با pH بالا، آزمايشي به صورت فاكتوريل در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار و 15 تيمار در سال زراعي 89-1388 در مزرعه تحقيقاتي دانشگاه فردوسي مشهد اجرا شد. تيمارهاي اين آزمايش بر اساس تركيبي از سه منبع كود آلي (كمپوست حاصل از كود گاوي، ورمي كمپوست و شاهد (بدون اعمال هيچ‌گونه كودي)) و نيز پنج كود بيولوژيك (ازتوباكتر + آزوسپيريلوم، ميكوريزا(Glomus mosseae) ، ازتوباكتر + آزوسپيريلوم + ميكوريزا، تيوباسيلوس + گوگرد و شاهد (بدون هيچ‌گونه كودي)) تعيين شدند. نتايج آزمايش حاكي از وجود اثر معني‌دار منابع كود آلي در افزايش كارايي مصرف فسفر و پتاسيم سياهدانه بود. با اين وجود نتايج نشان داد كه بجز تيمار تيوباسيلوس + گوگرد، ساير كودهاي بيولوژيك تاثير معني‌داري در افزايش شاخص‌هاي ذكر شده نداشتند. تيمار تيوباسيلوس + گوگرد در مقايسه با شاهد كارايي جذب فسفر و پتاسيم سياهدانه را به ترتيب 7/34 و 6/14 درصد افزايش داد. نتايج اثر متقابل نيز نشان داد كه اعمال تيمار ورمي‌كمپوست + تيوباسيلوس + گوگرد در مقايسه با تيوباسيلوس + گوگرد، مقدار فسفر دانه را بيش از دو برابر افزايش داد. همچنين اثر تيمار ورمي‌كمپوست + تيوباسيلوس + گوگرد در افزايش شاخص ذكر شده به طور معني-دار بيش از تيمار ورمي كمپوست بود. بر اساس نتايج اين آزمايش به نظر مي‌رسد كه در خاك‌هايي با pH بالا و با ميزان فسفر قابل استفاده پايين، استفاده از تيوباسيلوس به همراه مصرف گوگرد مي‌تواند نقش موثري در افزايش كارايي جذب و مصرف فسفر داشته باشد.

In high-pH soils, phosphorus deficiency or low phosphorus use efficiency by crops is the main problems in dry and semi dry area. In order to investigate the effects of organic and biological fertilizers, on phosphorus and potassium use efficiency of black seed (Nigella sativa L.) in high pH soil, an experiment was conducted at Agricultural Research Station of Ferdowsi University of Mashhad, Iran, in year 2011. A completely randomized block design with three replications and 15 treatments was used. The experimental treatments included all combinations of 3 organic fertilizers (compost, vermicompost and no fertilizer as control) and 5 biological fertilizers (Azotobacter sp. + Azospirillum sp., mycorrhizae (Glomus mosseae), Azotobacter + Azospirillum + mycorrhizae, Thiobacillus + sulfur and no fertilizer as control). Results indicated that effects of organic fertilizers on increasing phosphor and potassium use efficiency in black seed were significant. However, results showed that except Thiobacillus + sulfur, other bio fertilizers had no significant effects on increasing mentioned traits. The Thiobacillus + sulfur treatment significantly increased phosphorus and potassium use efficiency of black seed up to 34.7 and 14.6 %, in comparison with control treatment. In addition, interaction of vermicompost with Thiobacillus + sulfur treatment significantly increased phosphorus seed content compared with Thiobacillus + sulfur (more than two times) and vermicompost treatments. Based on our results, it seems that in high pH soils with low available phosphorus, the applying Thiobacillus plus sulfur can be effective on increasing phosphorus uptake and use efficiency.