بررسي و تحليل تاريخي حضور و فعاليت ميسيونرهاي مسيحي

Investigetion and Analysis of the History of Christian Missionaries’ Presence and Activities, from Fall of Safavid Dynasty to Rise of Qajar

چكيده فعاليت مبلغان مسيحي در ايران سابقه‌اي بس طولاني دارد. از آنجا كه مسيحيت در ذات خود آييني تبليغي است، كشيشان مسيحي اروپايي از همان سده‌هاي نخستين شكل‌گيري نهاد كليسا و با حمايت پاپ، تبليغ و موعظه در ميان ملل ديگر رامجدانه پيگيري كردند و طي اعصار مختلف از دوره صفويه به بعد سعي فراواني نمودند تا فعاليت‌هاي تبليغي را با اهداف سياسي و اقتصادي همراه كنند. از آنجاكه امپراطوري عثماني حايل ميان ايران و اروپا و در عين حال دشمن مشترك هر دو بود، لذا فعاليت كشيشان مسيحي اروپايي در راستاي اهداف سياسي مبارزه با عثماني و پيگيري تبليغ مسيحيت در ايران، روبه افزايش نهاد. براين عوامل بايد به شرايط مساعد داخلي ايران، از جمله روحيه مهمان نوازي وسعه صدر ايرانيان در برخورد با اديان ديگر اشاره كرد كه شرايط مناسبي را براي حضور كشيشان مسيحي اروپايي در ايران فراهم نمود. ازميان فرقه‌هاي متعدد مسيحي، پنج فرقه فعاليت‌هاي تبليغي و ماموريت‌هاي سياسي عمده‌اي را در ايران از عصر صفويه تا قاجار انجام دادند كه عبارتند از فرقه‌هاي: كارمليت، دومينيكن، يسوعي، كاپوسن و آگوستين. از اواخر عصرصفوي سياست عثماني ستيزي سلاطين صفوي كاهش يافت و در نتيجه اقدامات كشيشان مسيحي با ناكامي مواجه گرديد. اين روند، به آرامي دردوره بعد از سقوط صفويه هم ادامه يافت. نقشه‌هاي بلندپروازانه مبلغان مسيحي براي تبليغ در ميان مسلمانان نه تنها موفقيتي در برنداشت بلكه باشكست مواجه گرديد. جالب آنكه كشيشان مسيحي پس از سقوط صفويه موفقيت چنداني در جذب اقليت‌هاي مسيحي ايران از جمله ارامنه مسيحي، گرجي‌ها، يهودي‌ها و ... كسب نكردند. مهمتر آنكه اوضاع داخلي ايران در عصر جانشينان نادرشاه افشار سرشار از هرج و مرج و آشفتگي بود و فرصتي براي حضور موثر مبلغان مسيحي اروپايي در ايران باقي نمي‌گذاشت. كريم خان نيز در زمينه رونق حضور اروپاييان كوشيد. اما دولتش مستعجل بود و آشوب‌هاي داخلي و جدال‌هاي متناوب جانشينان كريم خان باعث گرديد تا فرقه‌هاي مختلف مسيحي اروپايي هر گونه تلاش ديني- سياسي و اقتصادي را در ايران جايز ندانند و لذا شاهد ركود فعاليت‌هاي آنان هستيم.

Abstract Iran has a long history of Christian missionary activities. Since Christianity is propagandistic religion in its nature, European Christian clergymen sought to propagate Christianity vigorously under Pope’s protection among other nations from the early centuries of foundation of church, and tried to integrate their propagandistic activities with the political and economic purposes during the various epochs from Safavid’s period on. Since the Ottoman Empire stood between Iran and Europe and was a common enemy for both, so Christian priests’ evangelistic activities grew in Iran in the line with political struggle with the Ottoman Empire, it should be noted that favorable situations in Iran including Iranian’s spirit of hospitality and liberality in confronting with the other religions, which provided suitable conditions for the presence of European Christian priests in Iran. Of the various Christian sects, five parties performed major propagandistic activities and political missions in Iran from Safavid’s to Qajar’s period. They were Franciscan, Dominican, Carmelite, Jesuit, Kapuchean and Augustine. Late in Safavid dynasty, era the anti-Ottoman policy of the Safavid kings decreased and as a result, the Christian priests’ actions failed. This trend continued slowly during the period after the fall of Safavid dynasty. Not only Ambitious plans of Christian missionaries in promoting Christianity among Muslims was successful but also failed. after Nader Shah, and there was no room for the effective presence of European Christian priests. Karim Khan tried also to enhance Europeans’ presences, but his government was in haste, and the national chaos and frequent struggles and disputes of Karim Khan’s successors led the various European Christian sects not to justify any religious, political, and economical activities, so depression of their activities was revealed in this period.