تاثير نوارهاي ساساني بر هنر اسلامي از آغاز تا پايان دوره سلجوقي

The Influence of Sassanid Ribbons on Islamic Art from the Beginning to the End of Seljuk Era

نوارهاي ساساني به عنوان يكي از مهم ترين شاخصه هاي تشخيص هنر اين دوره، به وفور بر نقش برجسته ها، پارچه ها و ظروف سيمين عصر ساسانيان به چشم مي خورند. نوارهايي كه مي توان نمونه هايي از آنها را در اوايل دوران اسلامي نيز مشاهده نمود. بنابر آنچه بيان شد هدف از انجام اين پژوهش، شناخت نوارهاي ساساني و چگونگي تاثير آنها در دوره اسلامي است. مطابق با اين هدف پرسش هايي نيز قابل طرح است بدين قرار كه ويژگي هاي اصلي نوارهاي ساساني چه بوده است، آيا نوارهاي اسلامي به كار برده شده بر نقاشي ها، پارچه ها و ظروف سيمين نيز از نمونه هاي ساساني اقتباس شده اند و اين نوارها در كداميك از دوره هاي اسلامي نمود بيشتري داشته اند. درواقع در پژوهش حاضر تلاش برآن است تا ازطريق گردآوري اطلاعات كتابخانه اي و اسنادي با بهره گيري از روش تحليلي- تطبيقي همراه با بررسي كاربرد، كاركرد و ويژگي نوارهاي ساساني و مقايسه آن با ويژگي هاي نوارهاي اسلامي، تاثيرپذيري هنر اسلامي و نوارهاي آن از ساسانيان اثبات شود. براي رسيدن به چنين هدفي با ارايه نمونه هايي از نوارهاي يادشده، مطالعه تطبيقي بين نقشهاي نواردار در دوره ساساني با سده هاي آغازين اسلام صورت گرفت كه از اين طريق، تاثيرگذاري نوارهاي ساساني بر هنر اسلامي با ويژگي هايي تقريباً يكسان مشاهده شد. بدين صورت كه ويژگي هايي همچون مواج بودن و از ابتدا به انتها پهن شدن عيناً در نقوش اسلامي به كار رفته اند و در ويژگي مختص خاندان سلطنت بودن تنها مفهوم پادشاه به خليفه يا امير تغيير يافته است. درهر حال، تقدس و جايگاه ويژه اين نوارها در دوره هاي پس از اسلام همچنان حفظ گرديده است. با بيان دلايل اين تاثيرگذاري ها، چگونگي راهيابي نوارهاي ساساني به جهان اسلام نيز توضيح داده شده است. اين اقتباس از اوايل دوران اسلامي در حوزه هاي مختلف هنري تا اواخر دوره سلجوقيان به چشم مي خورد ليكن سهم دوره هايي همچون اموي، عباسي، سامانيان و آل بويه بسيار چشم گيرتر است.

The Sassanid ribbons, as one of the most important features for the recognition of art in that era, are seen abundantly on bas-reliefs, clothes and silver bowls. We can see some samples of these ribbons in the early Islamic period. The purpose of this research is to identify such ribbons and their influence on Islamic art. According to this purpose, the following questions are raised: What are the main features of the Sassanid ribbons? Have the Islamic ribbons used on the paintings, textiles and silver vessels been taken from Sassanid samples? In which Islamic periods have these ribbons been more prominent? This research tries to prove the influences of Sassanid ribbons on Islamic art by collecting information from libraries and documents and using the analytical-comparative method which compares the application, function and features of Sassanid ribbons with Islamic ones. To achieve this goal, some mentioned ribbons were presented and a comparative analysis was done between the patterns with ribbons related to Sassanid period and the ones related to the early centuries of Islam and the impact of Sassanid ribbons on Islamic art with nearly equal characteristics was investigated. Thus, features such as “raging and spread from beginning to the end” are used exactly in the Islamic period, and in the feature “royal peculiar being” only the concept of king has changed to the caliph or emir. Any way, sanctity and special position of these ribbons have been preserved. By showing the reasons of these influences, the condition of entrance of Sassanid ribbons into Islamic world is explained. Such adoption can be observed in different artistic fields from the beginning of Islamic period up to the late Seljuk period. However, the role of Umayyads, Abbasids, Samanids and Al-e Buyeis is more significant in these influences.