Tension and Conflict Theories between Countries: Review, Critique and Presenting a Theoretical Model

بررسي و نقد نظريه هاي تنش و منازعه كشورها و ارايه مدل نظري

تنش و منازعه ميان واحدهاي سياسي- فضايي در ابعاد مختلف محلي، ناحيه اي، ملي، منطقه اي و جهاني همواره بخشي از تاريخ حكمراني انسان در اين كره خاكي را به‌خود اختصاص داده و سابقه اي به درازاي عمر بشر دارد. در اين ميان حكومت هاي ملت پايه به عنوان بارزترين واحدهاي سياسي داراي حاكميت و اقتدار در فضاي سرزميني تحت كنترل خود، به خاطر تلاش براي بقاي ملي و گسترش حوزه نفوذ و نيز دستيابي به منافع ملي خود، روابط مبتني بر تنش و منازعه را با همسايگان و كشورهاي ديگر تجربه كرده اند. در بسياري از مواقع نيز، حكومت ها نسبت به برخي عوامل و ارزش هاي جغرافيايي و ژيوپليتيكي بيرون يا درون قلمرو خود، ديدگاهي ناسازگار با ديدگاه همسايگان يا قدرت هاي منطقه اي و جهاني دارند و در چنين حالتي نيز كشمكش و مشاجره بين آنها بروز مي كند. با عنايت به اهميت موضوعِ عوامل ايجاد كننده تنش و منازعه در روابط كشورها، ديدگاه هاي مختلف و متنوعي از سوي انديشمندان و متخصصين رشته هاي علمي مختلف نظير جغرافيا، علوم سياسي، جامعه شناسي، مديريت، روابط بين الملل، ژيوپليتيك و همچنين مكاتب فكري و فلسفي مختلف در اين زمينه ارايه شده است. فرضيه اي كه اين تحقيق بر پايه آن صورت گرفته است، اين است كه بيشتر نظريه هايي كه از سوي متخصصين و انديشمندان اين حوزه از جغرافياي سياسي و روابط بين الملل در رابطه با سرچشمه هاي بروز تنش و منازعه در روابط ميان كشورها ارايه شده است، از حالت تك عاملي و يا چند عاملي برخوردار بوده و هيچ كدام از آنها نتوانسته است يك مدل نظري جامع و كاملي در اين رابطه ارايه دهد. بر اين اساس، اين مقاله با رويكردي توصيفي- تحليلي و با استفاده از منابع كتابخانه اي به ارزيابي و بررسي نظريه‌هاي مرتبط با سرچشمه هاي تنش و منازعه ميان كشورها مي پردازد و با نقد و تحليل آن نظريه ها، نظريه تازه اي را در زمينه عوامل ايجاد كننده تنش و منازعه در روابط كشورها ارايه مي نمايد.

Abstract Tension and conflict between political-spatial units in different local, regional, national, and global aspects have been a part of the human beings history on this planet. The nation-state countries as the most basic political units of sovereignty and authority in the territorial space, which is under their own control, have experienced relations based on tension and conflict with their neighbors due to their quest for national survival and expansion of their sphere of and to achieve national interests. In many cases, governments, because of their perspectives toward geographical and geopolitical factors and values both within and outside their territory, have hold inharmonious views with neighbors or regional and global powers and in such a case tension and conflict occurs. Considering the importance of factors causing tension and conflict in countries relations, different and various perspectives from different scholars and experts from various disciplines such as geography, political science, sociology, management, international relations, geopolitics as well as different schools of thought in this area have been presented. The research hypothesis is that most of the theories presented by professionals and scholars relating to the sources of tension and conflict between countries have uni-factor or multifactor essence and none of them have succeeded in providing a comprehensive theoretical model. Accordingly, this paper by using descriptive-analytic approaches and using library resources attempts to assess and evaluate theories related to the origins of conflict and tension between countries and by the means of criticism and analysis of theories provides a new theory in the field of factors causing conflict in countries relations.