بررسي اغراض بلاغي خبر و انشا در سبك تعليمي ناصرخسرو ( با تكيه بر ديوان قصايد )

An investigation of the speech acts of statements and utterances in Naser khosrows didactic style (relying on his book of odes)

ديوان ناصر خسرو به عنوان يكي از آثار تعليمي برجسته زبان فارسي دربردارنده مباحث مهم اخلاقي، اجتماعي، ديني و مذهبي است. در اين اثر پيوند زبان و معنا به روشني ظهور يافته است. اغراض بلاغي خبر و انشا به عنوان بخشي از سطوح سه گانه سبكي يعني زباني، انديشگي و ادبي در اين ديوان جلوه‌اي خاص دارد. ناصرخسرو از انواع جمله در زمينه القاي انديشه‌ها و مفاهيم مورد نظرش بگونه‌اي هوشمندانه بهره ميگيرد. در شعر او رويكرد بلاغي و غير ايجابي خبر و انشا قابل توجه است. خبر در شعر ناصرخسرو بيشتر از نوع طلبي و انكاري است. استفاده از تمثيل و شبه جمله‌هاي تحذيري موجب برجسته شدن نقش انگيزندگي اين نوع جمله‌ها ميشود . بكارگيري جمله‌هاي پرسشي با بسامد بالا در شعر او به فرآيند آموزش و تعليم كمك كرده، تاثير كلام را افزايش ميدهد و در القاي مفاهيم و موضوعات اخلاقي و اعتقادي موثر است. وجود جمله‌هاي امر و نهي از عوامل تقويت كاركرد انگيزشي شعر ناصر خسرو در سبك تعليمي اوست. ندا نيز كه در اين ديوان،كاربردي فراوان دارد موجب جلب توجه مخاطب و انگيزش او ميشود. بنابراين بايد گفت علاوه بر امر و نهي كه در متون تعليمي و مخاطب محور كاربردي وسيع دارد ساير انواع انشا يعني پرسش و ندا همچنين خبر در ديوان او كاربردي انگيزشي مي‌يابد و شاعر را در تعاليم خاص خود ياري ميدهد.

As one of the many salient didactic works of Persian language, Naser khosrowʹs book of poems (Divan) includes the very significant issues of morality, society, faith and the very significant issues of morality, society, faith and religion. In this work, the link between language and meaning is clearly observable. As one part of the triarchy of styles, i.e. the linguistic level, the reflective level and the literary level, the speech acts of statements and utterances have a particular appearance in this book of poems. Naser khosrow has benefitted from the types of sentences in order to suggest and inculcate his intended thoughts and concepts in such a smart (way) manner. In his verse, he takes a functional approach toward statements and utterances which is extremely remarkable. In addition to commanding and prohibiting which are of frequent usage in didactic and addressee- centered texts, other types of utterances, i.e. interrogations, exclamations and also statements are motivationally used in his Divan and aid the poet in his singular didactics and teachings