اثرات خصوصيات فيزيكوشيميايي خاك‌هاي با كاربري‌هاي مختلف بر پايداري خاك‌دانه‌ها در بعضي از اراضي استان خوزستان

The effect of soil physicochemical properties under different land use on aggregate stability in some part of Khuzestan province

اين مطالعه با هدف بررسي اثر خصوصيات فيزيكوشيميايي خاك و كاربري‌هاي مختلف بر پايداري خاك‌دانه‌ها در بخشي از اراضي استان خوزستان انجام شد. به اين منظور از 56 نقطه از مناطق مختلف استان خوزستان از عمق 20-0 سانتي‌متر خاك به‌صورت كاملاً تصادفي و از سه كاربري باير، تناوب زراعي و نيشكر نمونه‌برداري شد. ميانگين وزني قطر خاك‌دانه (MWD) و خصوصيات فيزيكوشيميايي مانند كربن آلي، نسبت جذب سديم، قابليت هدايت الكتريكي، ظرفيت تبادل كاتيوني، بافت، گچ، چگالي ظاهري و pH اندازه‌گيري شد. با استفاده از رگرسيون خطي چندگانه گام به گام، اثر خصوصيات فيزيكوشيميايي بر MWD بررسي شد. نتايج نشان داد كه در بين ويژگي‌هاي موثر بر MWD، بيش‌ترين نقش را ماده آلي داشت. به‌دليل بارندگي كم، زه‌كشي ضعيف و شوري زياد خاك، اراضي باير بدون پوشش گياهي و در نتيجه ماده آلي كم بود. كمبود ماده آلي و شوري زياد مهم‌ترين علل كاهش پايداري خاك‌دانه‌ها بودند. بيش‌ترين شوري در اراضي باير آبادان بود كه سبب كم‌ترين ميزان پايداري خاك‌دانه‌ها در اين اراضي گرديد. احداث سيستم زه‌كشي مصنوعي و كشت گياهان زراعي، سبب كاهش شوري و افزايش ماده آلي و در نتيجه افزايش پايداري خاك‌دانه‌ها شده بود، به‌طوري كه ميزان MWD براي اراضي بكر، كشت تناوبي و نيشكر به‌ترتيب 67/0، 2/1 و 4/1 در بخش‌هاي شمالي استان تغييريافته بود. واژه‌هاي كليدي: پايداري خاك‌دانه، كربن آلي خاك، درصد سديم تبادلي، ظرفيت تبادل كاتيوني، شوري

Abstract The effects of physicochemical properties of soil and land uses were studied on aggregate stability in some part of Khuzestan province. Therefore, 56 samples were collected from 0-20 cm depth under different land uses including noncultivation, rotation cropping and sugarcane. Mean weight diameter (MWD) and physicochemical properties of soil such as organic carbon, sodium absorption ratio, electrical conductivity, CEC, texture, gypsum, bulk density and pH were determined. Multiple linear regressions (step by step method) were applied to determine the effect of soil properties on aggregate stability. The results showed that organic matter contents had maximum effect on MWD for all soils. Organic mater content were minimum in uncultivated lands due to high salinity, low rain, and weak drainage, therefore minimum aggregate stability were observed in uncultivated lands. The highest salinity was determined in uncultivated Abadan soils with minimum aggregate stability. Both artificial drainage and cultivation reduced soil salinity and increased organic matter and consequently increased aggregate stability. This changed 0.67, 1.2 and 1.4 MWD for uncultivated, rotation cropping, and sugarcane respectively in north region the Khuzestan province. Keywords: Aggregate stability, Organic matter, Exchangeable sodium percentage, Cation exchange capacity, Salinity