تاثير تغيير كاربري اراضي بر فعاليت آنزيمي خاك در جلگه سلدوز (آذربايجان‌غربي- نقده)

Effect of land use changes on soil enzyme activity in Sulduz plain (Naqadeh-West Azarbaijan)

منابع خاكي از اجزاي مهم محيط زيست هستند كه براي حفظ آن بايد كيفيت و سلامت آن مدنظر قرار گيرد. از عوامل مهم اثرگذار بر كيفيت و سلامت خاك‌ها، تغيير كاربري آن‌ها است. ريزجانداران توانايي ويژه‌اي در سنجش كيفيت و سلامت خاك دارند و به‌ سرعت به تغييرات محيطي واكنش نشان مي‌دهند. اين پژوهش به‌صورت فاكتوريل و در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با 2 فاكتور كاربري اراضي در 3 سطح (مرتع، باغ سيب و زراعت) و عمق خاك در 2 سطح (30-0 و 60-30 سانتي‌متر) و با 5 تكرار در دشت سلدوز نقده استان آذربايجان‌غربي در منطقه ميرآباد در پهنه اي به مساحت 200 هكتار انجام گرديد. شاخص‌هاي بيولوژيك كيفيت خاك شامل فعاليت آنزيم هاي دهيدروژناز، سلولاز، اوره‌آز، فسفو‌منواستراز اسيدي و قليايي، شاخص‌هاي شيميايي شامل كربن آلي، pH، EC، درصد آهك و شاخص‌هاي‌ فيزيكي شامل بافت خاك و پايداري خاك‌دانه‌ها در آب (WAS) اندازه‌گيري شد. نتايج نشان داد شاخص‌هاي كيفيت و سلامت خاك در كاربري‌هاي زراعت و باغ سيب نسبت به مرتع دست‌نخورده (شاهد) كاهش معني‌داري دارد. فعاليت اوره‌آز در كاربري باغ سيب و زراعت نسبت به كاربري مرتع در عمق 30-0 سانتي‌متر به‌ترتيب 5/65 و 7/72 درصد كاهش يافت. در كاربري مرتع با افزايش عمق خاك (60-30 سانتي‌متر) فعاليت اوره‌آز خاك 5/77 درصد كاهش يافت. نتيجه آزمايش نشان داد، تغيير كاربري از مرتع به زراعت و باغ سيب نسبت به مرتع دست‌نخورده (شاهد) در منطقه مورد مطالعه سبب كاهش معني‌دار فعاليت‌هاي آنزيمي خاك گرديده است. واژه‌هاي كليدي: اوره‌آز، دهيدروژناز، فعاليت آنزيمي خاك، كاربري اراضي، كيفيت خاك

Soil is a vital component of environment which its quality and health maintenance should be considered as an important factor. Land use changes mainly affect soil quality and health. Soil microorganisms respond to these changes and have special capability to assay these criteria. This research was carried out as factorial on the basis of randomized complete block design with two factors in 200 ha of Mirabad region, Suldoz plain in West Azerbaijan of Iran. Three types of land uses (pasture, crops and apple orchards) and two soil depths including 0-30 and 30-60 cm were considered in this experiment as main factors. Soil enzyme activity including dehydrogenase (DHA), cellulase (CA), urease (UA), acid and alkaline phosphatases (ACP and ALP) activities were measured as biological indices. Some important soil physical and chemical properties such as organic carbon, pH, EC, calcium carbonate equivalent (CCE), soil texture and water aggregate stability (WAS) were also determined. Results showed that soil quality and health indices were significantly decreased in apple orchard and crop production fields compared to the intact grassland. Decline of urease activity in orchards and crop fields at 0-30 cm depth were 65.5 and 72.7% and in grassland with increasing soil depth (30-60 cm) were 77.5, respectively. Soil enzyme activities were significantly decreased in apple orchard and crop production fields compared to the intact grassland. Keywords: Enzyme activity, Land use, Soil quality, Urease, Dehydrogenase