اثر چراي دام بر تنوع، غناي گونه اي و برخي مشخصه هاي فيزيكي و شيميايي خاك

Impact of livestock grazing on plant species diversity and richness and some soil physico-chemical features

در سال هاي اخير ميزان چرا و بهره برداري از مراتع افزايش يافته است. لذا مطالعه بر روي تغييراتي كه در اثر چراي بي رويه بر برخي ويژگي هاي پوشش و خاك بوجود آمده ضروري به نظر مي رسد. جهت مطالعه بر روي چگونگي مديريت چراي دام از سال 1380، قرق تحقيقاتي در علفزارهاي حوزه آبخيز واز ايجاد گرديده است. اين مطالعه با هدف مقايسه تنوع، غناي گونه اي و مشخصه هاي فيزيكي و شيميايي خاك بين منطقه چرا شده و قرق انجام شد. نمونه برداري خاك و پوشش به روش تصادفي- سيستماتيك صورت گرفت و 4 ترانسكت در داخل و 4 ترانسكت در خارج قرق (جمعا 28 پلات در هر طرف) مستقر و نمونه خاك برداشت شد. همچنين ويژگي هاي پوشش در هر پلات ثبت شد. نتايج نشان داد كه ميانگين درصدهاي نيتروژن، كربن و تخلخل خاك درمنطقه چرا شده به ترتيب با مقادير 28/0، 13/0 و 62/40 به طور معني داري كمتر از ميانگين همين درصد-ها با مقادير 54/0، 18/0 و 89/60 در منطقه قرق بود. بر عكس، ميانگين فاكتور هاي هدايت الكتريكي، اسيديته، وزن مخصوص ظاهري و درصد رطوبت نسبي در منطقه چرا شده به ترتيب با مقادير 98/0، 57/8، 63/1 و 35/21 به طور معني داري بيشتر از ميانگين همين فاكتور ها با مقادير 78/0، 93/5، 33/1 و 53/12 در منطقه قرق بودند. چراي دام باعث افزايش تنوع با ميانگين 41/3 در مقابل 67/2 شده بود. اين در حالي بود كه چراي دام با افزايش گونه هايي با خوشخوراكي كمتر (كلاس III) كه با ميانگين 95/47 درصد بيشترين فراواني را در منطقه چرا شده داشتند باعث افزايش تنوع شده بود. گونه هاي كلاس II در منطقه قرق با ميانگين 34/51 درصد بيشترين فراواني را داشتند. نتايج نشان داد كه درصد نسبي گونه ها در سيستم ران كاير به طور معني داري بين منطقه چرا شده و قرق متفاوت بودند.

In the recent years, livestock grazing and utilization of rangelands has drastically increased. So, study on the changes of plant cover and soil characteristics during the time are necessary. For this purpose, an exclosure had been established since 2001 in Vaz grasslands. The purpose of this study was to compare plant species diversity and richness, also the soil physical and chemical properties between exclosure and grazing area. Therefore, soil and plant samplings were done using randomized-systematic method. 8 transects were established and Seven plots were established along each transect, in total, 28 plots were placed inside and 28 plots outside of exclosure and plant and soil samples were taken in each of them. The results showed that N, C and soil porosity (P) in grazing area were equal to 0.28%, 0.13% and 40.62% respectively, which were significantly lower than exclosure (N=0.54%, C=0.18%, P=60.89). In contrast, EC, pH, bulk density and soil relative humidity in grazing area with averages of 0.98 dsm-1, 8.57, 1.63 gcm-3 and 21.35% respectively, were significantly higher than exclosure with averages of 0.78 dsm-1, 5.93, 1.33 gcm-3 and 12.53%. Grazing increased diversity (3.41) in comparison with exclosure (2.67). In addition, grazing increased species with low palatability (Class III). So, the high frequency of these species (47.95%) in grazing area increased the plant diversity. Class II species had highest frequency with average of 51.34 in exclosure area. The results showed that relative percentage of species in the Raunkiaer system, were significantly different between grazed and ungrazed areas.