بررسي اثر تنش غرقابي بر عملكرد و اجزاي عملكرد كلزا

Evaluation of waterlogging stress effect on yield and yield components of rapeseed

به‌منظور مطالعه اثر تنش غرقابي بر عملكرد و اجزاي عملكرد كلزا (Brassica napus L.) رقم هايولا 401 آزمايشي به‌صورت گلداني در دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي گرگان، به‌صورت فاكتوريل در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با دو عامل در 3 تكرار در سال 90-1389 انجام شد. عامل اول شامل مراحل نموي (گياهچه‌اي، ساقه‌رفتن، گلدهي و پرشدن دانه) و عامل دوم مدت اعمال تنش غرقابي (0، 3، 6 و 9 روز) در نظر گرفته شد. براي كمّي‌سازي اثر تنش غرقابي بر عملكرد و اجزاي عملكرد كلزا از مدل زوال كاهشي و مدل خطي استفاده گرديد. نتايج نشان داد كه بيش‌ترين و كم‌ترين ميزان شيب كاهش تعداد دانه، در مراحل گياهچه‌اي و پرشدن دانه (45/1- و 94/0- در روز) به‌دست آمد. بيش‌ترين و كم‌ترين شيب كاهش عملكرد دانه در مراحل گل‌دهي و ساقه‌‌رفتن به‌ترتيب 73/1- و 6/0- در روز بود. همچنين بيش‌ترين ميزان عملكرد دانه در شاهد (3/15 گرم در بوته) و كم‌ترين آن در تيمار 9 روز غرقاب مرحله گلدهي (53/0 گرم در بوته) به‌دست آمد. بيش‌ترين ميزان پروتيين دانه در مرحله پرشدن دانه و 3 روز غرقاب (7/28 درصد) و كم‌ترين آن در مرحله گلدهي و 6 روز غرقاب (7/17 درصد) مشاهده گرديد. همچنين درصد روغن دانه در گستره‌اي از 5/47 درصد در تيمار 6 روز غرقاب مرحله ساقه‌رفتن تا 1/32 درصد در تيمار 6 روز غرقاب مرحله گلدهي مشاهده گرديد. تجزيه عليّت داده‌ها بيانگر تاثير زياد مستقيم و غيرمستقيم عملكرد بيولوژيك بر عملكرد گياه تحت تنش غرقابي بود.

In order to evaluate the waterlogging stress effects on yield and yield components of rapeseed (cv. Hayola 401), a pot experiment based on randomized complete block design in factorial arrangement with two factors was conducted at Gorgan University of Agricultural Sciences and Natural Resources during 2010-2011. The first factor was developmental stage (seedling, stem elongation, flowering and grain filling) and the second factor was duration of waterlogging stress (0, 3, 6 and 9 days). An exponential decay and linear models were fitted to quantify waterlogging stress on yield and yield components. Results showed that the highest and lowest relative decay rate of seed yield was observed during flowering and stem elongation stages (-1.73 and -0.6), respectively. The highest seed yield was observed at control treatment (15.3 g plant-1) and the lowest was obtained at 9 days waterlogging treatment during flowering stage (0.53 g plant-1). The highest seed protein content was observed at grain filling period and three days waterlogging (28.7%) and the lowest was observed at flowering stage and six days waterlogging (17.7%). Seed oil content varied from 47.5% at six days waterlogging during stem elongation stage up to 32.1% at six days waterlogging during flowering stage. Path analysis of data indicated high direct and indirect effect of biological yield on seed yield under waterlogging stress.