تاثير شرايط فارياب و ديم بر عملكرد پيكر رويشي و عملكرد اسانس دو گونه دارويي مرزه خوزستاني (Satureja khuzistanica Jamzad.) و مرزه رشينگري (S. rechingeri Jamzad) در شمال خوزستان

The effects of irrigated and rainfed conditions on vegetative and essential oil yield of two medicinal species, Satureja khuzistanica Jamzad and S. rechingeri Jamzad in North of Khuzestan

به‌منظور مقايسه خصوصيات رشدي و عملكرد كمّي و كيفي دو گونه دارويي مرزه خوزستاني و رشينگري در واكنش به شرايط فارياب و ديم، آزمايشي به‌صورت كرت‌هاي خرد شده در قالب طرح پايه بلوك‌هاي كامل تصادفي در 3 تكرار در شمال خوزستان (شهرستان انديمشك، روستاي ادريسي سفلي) در سال زراعي 92-1391 انجام شد. تيمارهاي آبياري (15 روز يك‌بار، 30 روز يك‌بار و ديم) در كرت‌هاي اصلي و گونه مرزه خوزستاني و رشينگري در كرت‌هاي فرعي قرار گرفتند. صفات اندازه‌گيري شده شامل عملكرد تر و خشك، عملكرد برگ و سرشاخه گلدار، درصد و عملكرد اسانس، شاخص سطح برگ و ارتفاع بوته بودند. نتايج تجزيه واريانس صفات نشان داد كه اثر تيمارهاي آبياري بر همه صفات اندازه‌گيري شده به‌جز درصد اسانس و ارتفاع بوته مرزه معني‌دار بود. مقايسه ميانگين صفات نشان داد كه در هر دو گونه مرزه، با افزايش فواصل آبياري و كشت ديم، عملكرد تر، عملكرد خشك، عملكرد برگ و سرشاخه گلدار، عملكرد اسانس و شاخص سطح برگ به‌ترتيب به‌ميزان 54، 44، 55، 53 و 37 درصد در مقايسه با شاهد (آبياري 15 روز) كاهش نشان دادند ولي به محتواي اسانس به‌ميزان 6 درصد افزوده شد. در بين گونه‌ها نيز گونه خوزستاني از نظر عملكرد تر (14/3 تن در هكتار)، عملكرد خشك (82/1 تن در هكتار)، عملكرد برگ و سرشاخه گلدار (08/1 تن در هكتار) و شاخص سطح برگ (43/0) بر گونه رشينگري برتري داشت ولي گونه رشينگري از نظر درصد اسانس (7/3 درصد) و عملكرد اسانس (86/33 كيلوگرم در هكتار) بر گونه خوزستاني برتر بود.

For comparison of the growth characteristics and quantitative and qualitative yield of two summer savory species (Satureja khuzestanica and S. rechingeri) in response to rainfed and irrigated conditions, an experiment was carried out based on completely randomized block design as split-plot arrangement in three replications in the north of Khuzestan during 2012-2013. Irrigation treatments (15 and 30 days interval and rainfed) were as main-plot and species in two levels (Satureja khuzestanica and satureja rechingeri) were as sub-plot. The measured characteristics were fresh and dry yield, leaf and flower yield, essential oil content, oil yield, leaf area index and plant height. Results of analysis of variance showed that the effect of irrigation treatments on all traits except essential oil content and plant height was significant. Mean comparison of traits showed that by increasing irrigation intervals in rainfed cultivation, fresh and dry yield, leaf and flower yield, oil yield and leaf area index of both summer savory species decreased 54, 44, 55, 53 and 37%, respectively in comparison to control (Irrigation interval of 15 days), but the essential oil content was increased by 6 percent. Fresh yield (3.14 t ha-1), dry yield (1.82 t ha-1), leaf and flower yield (1.08 t ha-1) and leaf area index (0.43) of species of khuzestanica were higher than rechingeri species, but essential oil content (3.7%) and essential oil yield (33.86 kg ha-1) of Satureja rechingeri were more than Satureja khuzestanica