امكان معرفت از ديدگاه ابن‌سينا

Possibility of Knowledge from Avicenna’s Point of View

چكيده از جمله تلاش‌هاي ابن‌سينا در خصوص امكان حصول معرفت براي آدمي، ترسيم فرايند شناخت و مراحل آن است. امكان معرفت از منظر ابن‌سينا بر مبناي ارتباط واقع‌گرايانه ميان معلوم بالذات و معلوم بالعرض با برقراري رابطه ماهوي ميان آنها تصوير مي‌‌گردد. وي با دو وجهي دانستن معناي حقيقت، حقيقت به معناي مطابقت صورت ذهني با متعلق شناسايي را مي‌‌پذيرد، اما با اين فرض كه در مطالعه متعلق شناخت، تمام وجوه معرفتي آن به ذهن منتقل گردد، مخالفت مي‌‌ورزد و اين به دليل محدوديت‌هاي منابع شناختي در پوشش حقيقت و گزارش آن به دستگاه ادراكي انسان است. از ديگر تلاش‌هاي ابن‌سينا، تحليل‌ها و پاسخ‌هايي است كه وي در رويارويي با شكاكيت و نقض ادعاي اصلي شكاك در امكان شناخت و باور موجه، به سود معرفت و واقع نمايي آن عرضه مي‌‌دارد. ابن‌سينا باورهاي غير پايه را كه در ارتباط و نسبت با ديگر باورها موجه مي‌‌شوند، بر باورهاي پايه مبتني ساخته و با توجه به چگونگي حصول تصورات سازنده باورهاي پايه، توجيه آنها را با ارجاع به واقعيت و حكايت از آن مستند مي‌‌سازد. وي با ارايه برخي راه حل‌ها، در نهايت بر اساس اصل معنابخشي زبان و دلالت ارجاعي معني، با شكاك به چالش برمي‌‌خيزد. ابن‌سينا با رويكردي واقع‌گرايانه در معرفت‌شناسي، اصل تناقض را در حقيقت از اوصاف موجود بماهو موجود دانسته و با ارجاع آن به متن واقع نظريه هستي‌شناختي معني را به تصوير مي‌‌كشد.

Abstract One of Avicenna’s attempts with regard to the possibility of knowledge for man is the delineation of the process of knowledge and its stages. The possibility of knowledge, from Avicenna’s point of view, is based on a realistic relationship between the immediately known and the indirectly known. Assuming that the meaning of truth is two-dimensional, he agrees with truth in the sense of correspondence between a real object and its knowledge associates but he opposes the assumption that in studying the real object all of its knowledge associates are transferred to the mind. The reason is the limitations of knowledge resources in reporting the truth of the real object to the manʹs cognitive system. Avicenna makes further efforts to respond through analysis to the skeptic’s major claim of the impossibility of knowledge and justified belief through enumerating the benefit of knowledge and its realism. Avicenna has based the secondary beliefs which are justified in their relation with other beliefs on fundamental beliefs and has tried to justify the way images constitutive of fundamental beliefs are achieved through reference to the reality and the way it is documented. Ultimately, it is through his provision of some solutions through his references to the principle of the meaningfulness of language and its quality of being referential that he challenges the skeptic. Adopting a realistic approach in epistemology, Avicenna regards contradiction as an attribute of being- qua- being and by making references to the actual text he draws up the theory of ontology of meaning.