ساختار و قابليت بهره‌مندي از مدل جايزه‌ي ملي بهره‌وري و تعالي سازماني ايران در نظام سلامت: ديدگاه مديران و كارشناسان

The Structure and Utility of Iranian National Productivity and Excellence Award (INPEA) Model in the Health Sector: Perception of Managers and Experts Specialists

مقدمه: مدل جايزه‌ي ملي بهره‌وري و تعالي سازماني ايران ابزار موثري است كه در راستاي استقرار مديريت جامع كيفيت و كسب رضايت ذي‌نفعان براي ارزيابي، بهبود و توسعه‌ي عملكرد سازماني در سطح ملي مورد استفاده قرار مي‌گيرد. در اين مطالعه ديدگاه مديران و كارشناسان سلامت ايران در خصوص ساختار و قابليت به‌كارگيري مدل جايزه‌‌ي ملي و تعيين ارتباط آن با متغيرهاي فردي و سازماني مورد بررسي قرار گرفت. روش بررسي: اين مطالعه از نوع مقطعي و مداخله‌اي بوده كه در سال 90-1389 هجري شمسي انجام گرفت. از 41 دانشگاه علوم پزشكي ايران، 13 دانشگاه با حجم نمونه‌ي آسان انتخاب شدند. در هر 13 دانشگاه منتخب يك كارگاه 2 روزه‌ي آموزشي برگزار و ديدگاه مديران و كارشناسان بعد از آشنايي با اصول، معيارها و زيرمعيارها و وزن‌دهي آن‌ها، نسبت به رويكردهاي خودارزيابي و منطق رادار با استفاده از پرسش‌نامه كه روايي و پايايي آن مورد تاييد قرار گرفت، بررسي و با آزمون‌هاي آماري در نرم‌افزارSPSS نسخه‌ي 18 مورد تحليل قرار گرفت. يافته‌ها: از 285 نفر نظرسنجي شده 161 نفر (5/56 درصد) مرد بودند. از نظر تحصيلات، بيش‌تر افراد (4/60 درصد) داراي مدرك كارشناسي بودند. سمت شغلي 109 نفر (2/38 درصد) مدير و مابقي كارشناس بوده است. ميانگين و انحراف معيار سابقه‌ي خدمت 5/6 ± 8/16 سال بوده است. حدود 90 درصد افراد مورد مطالعه اصول و ارزش‌هاي مدل جايزه‌ي ملي بهره‌وري و تعالي سازماني ايران را در سطح خيلي زياد و زياد سازگار با خصوصيات سياسي، اقتصادي و فرهنگي سازمان‌هاي نظام مراقبت سلامت اعلام نمودند. سطح منطقي بودن امتيازدهي به معيارهاي مدل با ميانگين و انحراف معيار 8/0±1/4 (از 5 نمره‌ي كل) در تطابق با نظام سلامت ايران قضاوت شده است. كارت امتيازدهي رادار RADAR (Results – Approach - Deployment - Assessment – Refine) با ميانگين و انحراف معيار 8/0±7/3 (از 5 نمره‌ي كل) ابزار موثري براي ارزيابي عملكرد سازمان‌هاي حوزه‌ي سلامت ايران و شناسايي نقاط قوت و زمينه‌هاي قابل بهبود اعلام شده است. ديدگاه مديران و كارشناسان در هيچ‌كدام از موارد با متغيرهاي فردي و تيپ‌بندي دانشگاه‌هاي مورد مطالعه تفاوت معني‌دار نداشت (Pvalue > 0.05). نتيجه‌گيري: مدل جايزه‌ي ملي بهره‌وري و تعالي سازماني ايران ابزار مناسبي براي بهبود و ارتقاي سازمان‌هاي نظام سلامت ايران مي‌باشد. واژه‌هاي كليدي: بهره‌وري؛ نظام‌هاي مراقبت سلامت؛ مدل تعالي سازماني

Abstract Introduction: Iranian national productivity and excellence award model is an effective instrument for the application of total quality management and to achieve satisfaction of stockeholders about evaluation, improvement and development of organizational function at a national level. In this study the conception of managers and experts specialists in the health secter of Iran about the structure and application of INPEA model and its relationship to personal and organizational variables was evaluated. Methods: This cross-sectional and interventional study was conducted in 2010-11 in 13 Universities (from 41 Universities of Medical Sciences of Iran) which were selected by stratified and systematic randomized. In all 13 selected Universities, an educational workshop was performed in 2 days and after perception of managers and experts specialists about principles, criteria, sub-criteria, Weighting of them, self- assessment approaches and the RADAR logic of INPEA model evaluated by a Questionnaire which its validity and reliability was approved. The data analysis was performed by SPSS18. Results: From 283 persons were surveyed, 161 persons (56.5% of total) were males. 60.4% of persons had bachelorʹs degree. 109 persons (38.2%) were managers and the others were expert specialists. The mean and Sd of job experience were 18.8± 6.5 years. About 90% of persons believed that the principle and values of INPEA model is vary much in political, economic and cultural characteristics of health care organizations. The mean and Sd. of scoring about fitness to Iran health policies was 4.1±0.8 (of total 5). RADAR scoring card with mean and Sd 3.7±0.8 (of total 5) was recognized as an effective instrument for evaluation in the function of organizations in the health sector of Iran and to determine the strange points of the organization and improvable domains. There were not significant correlations between the mean scores of conception of managers and experts specialists and typing of the studied Universities. Conclusion: INPEA model is a suitable instrument for improvement and promotion of organizations in the health sector of Iran. Keywords: Productivity; Health Care Systems; Organizational Excellence Models