بررسي مسيله كليات از منظر ابن‏سينا و تفسير خواجه طوسي از آن با محوريت اشارات و تنبيهات

Investigating the Problem of Universals in Ibn Sina’s View and Its Interpretation by Khāja Tūsī with a Focus on Ishārāt wa Tanbīhāt

ابن‏سينا در آغاز الهيات اشارات مدعي مي‏شود كه از تفتيش در محسوسات مي‏توان به وجود امري غيرمحسوس و مجرد پي برد. وي از طريق حمل ماهيات مخلوطه بر ماهيت لابشرط استدلال مي‏كند كه ماهيت لابشرط از عوارض مادي ماهيات مخلوطه مبراست و لذا غيرمحسوس است. بيان ابن‏سينا موهم آن است كه وي ماهيت لابشرط مذكور را در خارج از اذهان موجود مي‏داند، به‏گونه‏اي‏كه خواجه طوسي برخلاف برخي ديگر كتبش كه وجود امر كلي را در خارج ممتنع مي‏داند، در تفسير بيان ابن‏سينا حكم به خارجيت ماهيت لابشرط در عين نامحسوس بودن مي‏كند؛ درحالي‏كه به قرينه بيانات ابن‏سينا در ديگر كتبش، وي امر كلي را تنها در ذهن موجود مي‏داند. به نظر مي‏رسد كه ابن‏سينا در اشارات درصدد اثبات آن است كه ماهيت لابشرطِ در ظرف ذهن، امري مجرد است و از همين طريق وجودي مجرد را اثبات مي‏كند.

In the first pages of ‘theology’ in his Ish?r?t, Avicenna claims that we may find out an abstract non-sensible thing through investigating the sensible things. By superimposing mixed quiddity over the non-conditioned quiddity, he argues that non-conditioned quiddity is free from the material accidents of mixed quiddities, hence non-sensible. This leads to misunderstanding that he regards the non-conditioned quiddity as existing out of the mind; thus, Khw?ja T?s?, unlike some of his books that regard general entities out of mind as impossible, in interpreting Avicenna’s statement says that non-conditioned quiddity, while non-sensible, is out of mind. This is in spite of the fact that Avicenna, based on his other books, regards general entities existing only in mind. It seems that in Ish?r?t, Avicenna is seeking to prove that general entity in mind, i.e. non-conditioned quiddity in mind, is an abstract entity; thus, he prove an abstract being.