آيين تشرّف زال، فريدون و كيخسرو؛ آيين رازآموزي جادوگران و داروگران

The Transition Rite of Zaal, Fereidun, and Keikhosrow, and The Rite of Learning Apothecary and Witchcraft

نقد اسطوره‌اي،‌ شيوه‌اي ميان رشته‌اي است كه از سويي بر يافته‌هاي روان‌شناختي و از سوي ديگر بر مطالعات اسطوره‌شناختي، انسان‌شناختي و تحليل اديان و تمدّن‌ها استوار است (قايمي، 1389 الف: 46). كهن‌الگوي «كودكرهاشده» از مضامين پربسامد در اساطير و فرهنگ‌‌هاي ملل مختلف است. در اين جُستار كوشيده‌ايم تا داستان تبعيد زال،‌ فريدون و كيخسرو را در دوران كودكي از ديدگاه مردم‌شناسي بررسي كنيم. الياده سه دسته از آشناسازي‌ها را مشخّص مي‌كند؛ دسته نخست مراسم سنّ بلوغ، دسته دوم آيين‌هاي ورود به انجمن‌هاي سرّي و دسته سوم آشناسازي در ارتباط با حرفه‌هاي سرّي مانند داروگري و يا جادوگري است. شايد بتوان ژرف‌ساخت بسياري از اساطير مربوط به كودك تبعيد شده را آيين سنّ بلوغ دانست. نوآموزان پس از گذراندن مراسم تشرّف، به‌طور رسمي در جامعه پذيرفته مي‌شوند و تبديل به مرداني بالغ مي‌گردند، اين همان چيزي‌ست كه در اسطوره كودك‌رهاشده نيز به خوبي قابل رويت است؛ كودك پس از جدايي از جامعه و يا خانواده، تحت آموزش قرار مي‌گيرد و در بازگشت، تبديل به انساني بالغ مي‌گردد؛ امّا ويژگي‌هاي ممتاز شخصيّتي و توانايي‌ها و قابليّت‌هاي منحصر به فرد زال، فريدون و كيخسرو، ما را برآن مي‌دارد تا دوران تشرّف آنان را علاوه بر آيين تشرّف سنّ بلوغ، از جنبه آيين رازآموزي جادوگران و داروگران نيز بررسي كنيم.